Alles over DIFTAR en waarom de stemming ontzettend spannend wordt (UPDATE)

De gemeenteraad stemt 9 september welk afvalsysteem de gemeente Groningen gaat gebruiken. De stemming lijkt erg spannend te worden. Wat is nu precies het probleem en wat gaat de raad doen? In dit artikel leggen we het uit.

Door: Ecco van Oosterhout en Casper Slotboom
Deze pagina werkt het best via de browser.

In deze longread wordt onder andere besproken: Het afvalprobleem, de financiële consequenties, een voorbeschouwing op de stemming, woede onder de Harenaren en een tripje langs de afvalscheidingsfabriek.

1. Het probleem

Door de herindeling van 2019 zit de gemeente Groningen met twee verschillende afvalsystemen (zie hieronder). Het is wettelijk verplicht dat een gemeente twee jaar na een herindeling één systeem voor de hele gemeente moet hebben. Doet de gemeente dit niet, dan mag zij geen afvalstoffenheffing meer innen. Dat scheelt al gauw zo’n 30 miljoen euro op de jaarlijkse begroting. Dat is nogal wat. Daarom moet de gemeente vóór 2021 de knoop doorhakken, maar dat is niet zo makkelijk: in Haren (ca. 20.000 inwoners) wil 84% van de inwoners het DIFTAR-systeem houden, in Groningen en Ten Boer (samen ca. 210.000 inwoners) ziet 82% dit niet zitten. Het college is niet eensgezind welk afvalsysteem moet worden ingevoerd en ook de raad is verdeeld.

Tekst gaat verder onder afbeelding

2. Wat kost het?

De afvalstoffenheffing is een doelbelasting. Dit betekent dat al het geld dat hiermee opgehaald wordt, ook naar de afvalverwerking moet gaan. Vanaf 2021 gaat de afvalstoffenheffing sowieso met 14% omhoog. Dit komt omdat er de afgelopen jaren een grote pot beschikbaar was, waardoor de afvalbelasting lager kon blijven. De bodem van deze pot is nu bereikt, dus de afvalstoffenheffing gaat weer naar het ‘normale’ niveau om de afvalverwerking te kunnen bekostigen.

Voor inwoners van Groningen en Ten Boer zal DIFTAR de eerste twee jaar per saldo duurder zijn, door investeringen die nodig zijn om het scheidingssysteem te laten werken. Maar na twee jaar zal het per kilo verwerkte afval minder kosten. De voormalige gemeente Haren werkt al langer met DIFTAR, dus daar betalen de inwoners al minder voor hun afval. Deze kostenbesparing is ook de grootste reden waarom zij DIFTAR willen behouden: als daar het ‘Groningse’ systeem ingevoerd wordt, voelt de Harenaar dat in de portemonnee.

De gemeente is technisch gezien nog niet klaar om een DIFTAR-tarief voor 2021 in te voeren. Containers moeten bijvoorbeeld aangepast worden en er moeten meer plekken komen om het gescheiden afval weg te gooien. Dit kost de gemeente naar schatting 1,6 miljoen euro, geld wat er niet is. De financiële situatie van de gemeente was al niet rooskleurig en door de coronacrisis is dit alleen nog maar erger geworden. Mocht de raad voor DIFTAR kiezen, dan moet hier een oplossing voor gevonden worden.

3. De raad aan zet

Bij de vorming van de coalitie was het al duidelijk dat dit een onoverkomelijk punt zou worden tussen de partijen. Daarom is toen afgesproken, het besluit over te laten aan de raad. Maar het zorgt in de coalitie wel degelijk voor spanning; GroenLinks heeft als grootste partij namelijk nog niet veel van haar doelstellingen kunnen verwezenlijken. Andere partijen zoals PvdA en D66 hebben veel meer hun stempel op het beleid kunnen drukken en dat leidt bij GroenLinks wel tot irritatie. DIFTAR zou voor de groenen een grote slag zijn: wettelijk gezien moet het percentage van gescheiden afval per gemeente namelijk naar 75% en de invoering van DIFTAR zou dit in Groningen van minder dan 60% naar 74% doen stijgen.

Bij partijen die tegen DIFTAR zijn, staat voornamelijk het solidariteitsprincipe hoog in het vaandel. Dat is het principe dat iedereen zo veel mogelijk dezelfde mogelijkheden heeft. Voor mensen met een kleiner appartement, een flat of een studentenwoning is het moeilijker om afval te scheiden, vanwege de kleine ruimte. Voor oudere mensen kan het lastig zijn om al het gescheiden afval weg te brengen. Daarnaast hebben kleinere huishoudens minder afval en zullen zij minder volle zakken weggooien, wat voor hogere kosten gaat zorgen als er gewerkt gaat worden met een pasjes-systeem waar men voor elke zak betaalt. Ook zijn er volgens het tegen-kamp meerdere manieren mogelijk om het wettelijke scheidingspercentage te bereiken. Denk daarbij aan het vervangen van de al redelijk oude scheidingsfabriek door een modern exemplaar, dat zeer efficiënt het afval kan scheiden. De redactie heeft afgelopen week een kijkje genomen bij de huidige fabriek, dit is te zien onderaan dit artikel.

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

4. Haren is woest

Het DIFTAR-besluit zorgt vooraf al voor stevige reacties uit de voormalige gemeente Haren. Ten tijde van de herindeling is er een bestuursovereenkomst gesloten, waarin staat dat Haren DIFTAR zal behouden (zie onderaan artikel). Nu bestaat er dus de kans dat het Harense afvalsysteem weggestemd gaat worden. En zelfs als er DIFTAR komt, dan hoeft dat niet te betekenen dat Haren zijn afvalsysteem houdt. Zo zei de Harense oud-wethouder Michiel Verbeek dat de voorstellen van de gemeente wel onder DIFTAR vallen, maar dat deze weer anders zijn dan het Harense systeem: Iedereen die naar dat bestuursakkoord kijkt, heeft natuurlijk de gedachte aan Diftar op gewicht. “Een systeem per leging of huishouden is een totaal ander systeem. Het is natuurlijk wel één van de belangrijkste onderdelen van het bestuursakkoord, en die wordt nu geschonden.” Mariska Sloot, ook oud-wethouder van Haren en oud-gemeenteraadslid van de nieuwe gemeente, liet op Twitter weten dat zij het hier absoluut niet mee eens is.

Een screenshot van de bestuursovereenkomst, die aangenomen is door de Groningse gemeenteraad en door minister Ollongren is voorgedragen aan de Tweede Kamer:

In deze reportage nemen we een kijkje in de afvalscheidingsfabriek. ‘We zien dat bij DIFTAR ook het risico bestaat dat mensen restafval onderin de GFT-container gooien.’

9 september neemt de raad een besluit. Wat vind jij? Klik op onderstaand Instagram-bericht en praat mee!