Scholen kunnen meer doen om armoede te herkennen en te verzachten

Scholen kunnen meer doen om erachter te komen dat ze leerlingen hebben die in armoede leven en het leed daarvan te verzachten. Gesprekken met leerlingen, bewustzijn bij de schoolbesturen en een weggeefkast zijn daarvoor belangrijk.

OOGtv doet dit jaar onderzoek naar armoede in Groningen. Een van de vragen in het onderzoek is: ‘Wat is het effect van armoede op kinderen?’ Over dit vraagstuk spreken we met Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer, onderzoeker Annelies Kassenberg en brugfunctionaris Wenda Gall.

Armoede beter herkennen

Ouders zijn goed om te verbloemen dat ze het thuis financieel niet breed hebben, vertelt Kassenberg. “Je ziet het echt niet altijd aan de kleding of aan het uiterlijk van kinderen. We horen dan ook van veel scholen die zeggen dat ze geen leerlingen hebben die in armoede leven, terwijl we van maatschappelijke organisaties horen dat die gezinnen wel om hulp vragen.”

Daarom is het volgens Kassenberg belangrijk dat er meer bewustzijn ontstaat bij scholen. “Armoede komt overal voor. Het opmerken daarvan is iets dat alle leraren kunnen doen. Om het te zien is het belangrijk dat leraren een vertrouwensband opbouwen met leerlingen en hun ouders, zodat ze het op een gegeven moment vertellen als er thuis problemen zijn”, aldus Kassenberg. “Leerkrachten moeten daarnaast zorgen voor een veilige omgeving in de klas. Ze moeten ervoor zorgen dat alle leerlingen gewoon mee kunnen doen en niet gepest worden.”

Impact op sociale leven

Kinderen die opgroeien in armoede, kunnen minder goed meedoen aan het sociale leven, vertelt brugfunctionaris Wenda Gall. Ze is is één van de 21 brugfunctionarissen in Groningen in het basis- en voortgezet onderwijs. Een brugfunctionaris is een verbindingspersoon tussen kinderen en ouders, de school en leefomgeving binnen en buiten de school. Ze helpt kinderen en ouders als ze ergens tegenaan lopen.

Gall ziet hoe moeilijk het is voor sommige kinderen. “Sommige kinderen kunnen niet meedoen aan sport, zwemles of hebben geen fiets. Of ze kunnen geen bril of beugel krijgen omdat de ouders niet voldoende verzekerd zijn”, zegt Gall.

Kinderen zoeken uitvluchten zodat ze niet met vriendjes leuke dingen hoeven te doen die geld kosten, vertelt Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer. “Ik heb veel kinderen gesproken die zeggen dat ze niet van de film houden. Of dat ze er niet van houden om ergens wat te drinken. Maar ondertussen hadden ze geen geld om dat soort leuke dingen te doen. Kinderen wringen zich in bochten om maar gewoon erbij te horen en niet anders te zijn. Dat kost zo veel energie.”

Onderzoeker Kassenberg zegt: “Scholenhebben wel eens spontane leuke ideeën zoals: de juf is jarig, laten we een cadeautje kopen, neem even 2,50 euro mee. Of we gaan een sponsorloop houden. Dit soort dingen kunnen heel stressvol zijn voor ouders. Maar ook voor kinderen omdat ze weten dat ze er thuis moeilijk mee aan kunnen komen zetten. Scholen moeten zich er bewust van zijn dat dit een probleem kan zijn”, aldus Kassenberg.

‘School is de veilige plek’

De Kinderombudsman heeft in 2017 onderzoek gedaan naar kinderarmoede. “Wat kinderen vooral aan gaven, was dat het thuis niet leuk en gezellig was. Soms kregen ze een harde opvoeding, maar het was vooral dat ouders geen interesse meer in hun kinderen hadden. Dat kinderen worden voorgelezen en hun ouders vragen: hoe was het op school? Als ouders alleen maar denken: hoe moet ik mijn schulden betalen, dan is daar helemaal geen ruimte voor. Ouders, en dat is helemaal te begrijpen, merken dat zelf niet eens.”

School is voor veel kinderen de veilige plek, vertelt Kalverboer. “Je hebt thuis je problemen. Dan kom je op school en school is niet besmet. Op het moment dat school weet dat jij arm bent, dan verplaatst de zware deken dat thuis is zich ook naar school. Kinderen willen dat vaak ook niet. Ze willen op school onbezorgd kind kunnen zijn”, aldus Kalverboer.

De armoede verlichten

Op school is het niet altijd makkelijk voor kinderen die in armoede leven. Brugfunctionaris Wenda Gall vertelt wat ze bij haar op school doen om armoede te verlichten. “We hebben elke ochtend ontbijt op school. Daar doen niet alleen kinderen aan mee die thuis geen ontbijt kunnen krijgen, maar daar doet elk kind aan mee. Het wordt een sociaal gebeuren en is heel gezellig. Dan wordt er geen onderscheid gemaakt tussen kinderen die in armoede leven of niet”, zegt Gall.

Ook heeft Gall een oplossing voor kinderen die geen geld hebben om een verjaardagscadeautje te kopen voor anderen of om te trakteren als ze zelf jarig zijn. “We hebben een kast waar altijd iets in ligt. Bijvoorbeeld iets om mee te trakteren bij een verjaardag. Of als een kind naar een verjaardagsfeest wil, maar even niets heeft om te geven. Dan kan je iets uit die kast pakken om te geven als verjaardagscadeautje”, vertelt Gall.

Onderzoek naar armoede

Dit artikel is voor een deel geschreven op basis van de tweede aflevering van de podcast ‘Arm in 050’. Beluister de podcast hier op Spotify of Apple Podcasts. Verder is dit artikel gebaseerd op handleidingen over omgaan met kinderarmoede. Deze zijn hier te vinden.

Het onderzoek Arm in 050 wordt mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en de provincie Groningen.