De afgelopen maanden ging het in de discussie over het bebouwen van de voormalige vloeivelden van de Suikeruniefabriek over het in stand houden van de natuur. Maar het terrein herbergt nog iets wat bewaard zou moeten worden.
“Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er door de Duitse bezetter verschillende fortificaties gebouwd op en rondom de vloeivelden”, vertelt Joël Stoppels van Battlefield Tours. “Het gaat om een aantal bunkers en een anti-tankmuur. Deze anti-tankmuur, die tussen Hoogkerk en de stad stond, is gesloopt. Een aantal bunkers zijn wel bewaard gebleven.”
Hoogkerk
Om het terrein is ook gevochten. “Je moet je voorstellen dat de Canadezen vanuit Assen richting de binnenstad wilden. Op de Paterswoldseweg kregen ze met behoorlijk wat tegenstand te maken. Er is toen gezocht naar een alternatieve route. Er werd besloten om via Hoogkerk te trekken en om Hoogkerk te gebruiken als springplank. De Duitsers hadden dat van tevoren voorzien en hadden verschillende verdedigingswerken aangelegd, waar de vloeivelden onderdeel van uit maakten.”
Tobruk-bunker
Wat er op dit moment nog te zien is op het terrein zijn drie bunkers. Het gaat om één zogeheten Tobruk-bunker. Deze bouwwerken werden voor het eerst in 1941 gebouwd in de Libische plaats Tobruk. Het model, een gewapende betonnen gevechtsruimte met een 8-hoekig of rond gat aan de bovenzijde, werd later ook in Nederland geïntroduceerd. De bunker werd meestal door twee personen bemand en diende als observatiepost of als mitrailleursnest met een mortierstandaard.
Daarnaast zijn ook nog twee andere bunkers te vinden op het terrein. Deze andere gebouwen zitten voor het grootste deel onder de grond, verscholen onder de klei en het gras. Alleen de schoorstenen staken boven de grond uit. Deze halfronde bunkers werden beschermd door een dikke bakstenen muur, die inmiddels vrijwel verdwenen is. Deze scherfmuur was bedoeld om soldaten te beschermen tegen kogels en granaten.
Kanon op tweede verdieping Suikerfabriek
Bij de bevrijding van Groningen werden de vloeivelden bewaakt door 45 Duitse militairen. “Er is geschoten, er is strijd geleverd. De Duitsers zaten niet alleen in de vloeivelden, maar er stond bijvoorbeeld ook een kanon op de tweede verdieping van de Suikerfabriek. Kogel- en granaatinslagen kun je vandaag de dag ook nog zien in één van de muren van het gebouw.” Uiteindelijk kostte het de Canadezen weinig moeite om het gebied te veroveren. “Ik heb onlangs nog informatie toegeschoven gekregen. Behalve bij het Suikerunieterrein was er ook een verdedigingslinie opgeworpen bij het spoorviaduct bij de Peizerweg. Daar lag het zwaartepunt. Er is een verhaal dat een Duitser op die plek, gewapend met een stungun, in zijn eentje de Canadezen te lijf ging. Bizar.”
Koesteren
Ondanks dat de verdedigingslinie op de vloeivelden een beperkte rol heeft gespeeld, moet het volgens Stoppels bewaard worden. “Ik heb geen idee wat de plannen van de gemeente Groningen zijn. Maar als je mij vraagt of we dit moeten bewaren, dan zeg ik ja. Er is al zoveel verdwenen. Alles wat we nu nog hebben moeten we koesteren. Het is belangrijk om de verhalen uit het verleden te kunnen blijven vertellen. Beeld je het ook maar eens in. Je kunt iets leren uit een geschiedenisboekje, of je kunt naar een plek gaan waar de sporen nog duidelijk aanwezig zijn. Ik weet wel wat meer indruk maakt.”
Straatnamen vernoemen naar omgekomen Canadese militairen
Stoppels vindt het ook jammer dat er veel verdwenen is. “Het wordt steeds moeilijker om uit te leggen hoe de bevrijding zich heeft voltrokken. Puur omdat de stad veranderd. En dat is enerzijds een hele mooie ontwikkeling, maar anderzijds wordt het daardoor wel steeds moeilijker om het je in te beelden. Dus daarom zeg ik, bewaar het, pas het in in de nieuwbouwplannen en stel het beschikbaar voor rondleidingen. Eventueel kun je toekomstige straatnamen er misschien naar laten verwijzen. Een mooie gelegenheid om Canadese soldaten, die bij de bevrijding om het leven kwamen, te eren.”
Bevrijding van Groningen
De bevrijding van de stad Groningen duurde vier dagen. Drie Canadese brigades trokken via Eelde op richting Groningen. Het bevrijden van Groningen was voor de geallieerde troepen belangrijk omdat daarmee de weg richting Delfzijl open kwam te liggen. Groningen werd echter verdedigd door een mengelmoes van Wehrmacht, Luftwaffe en Kriegsmarine-soldaten en fanatieke Nederlandse en Belgische SS-soldaten. De bezettingsmacht bestond in totaal uit 7.500 man. Bij de bevrijding kwamen 43 Canadese militairen om het leven.
Foto: Joris van Tweel
