Aan de Schoolholm in Stad worden maandag in het bijzijn van burgemeester Koen Schuiling (VVD) 38 Stolpersteine gelegd. De stenen herinneren aan een razzia in 1943 waarbij uiteindelijk 38 mensen om het leven zouden komen.
In 1943 is het pand Schoolholm 26 in gebruik als joods bejaardentehuis Beth Zekenim, wat Huis voor Oudelieden betekend. Op 9 maart doet de Duitse bezetter een inval in het gebouw. De bewoners en drie personeelsleden, waaronder directrice Rosalie Alida Mozes, worden opgepakt en overgebracht naar doorgangskamp Westerbork. Vanuit daar worden de meeste bewoners al snel verder getransporteerd naar vernietigingskamp Sobibor. Het Beth Zekenim wordt daarna nog een aantal maanden gebruikt als Joods ziekenhuis, maar op 8 december 1943 doet de bezetter opnieuw een inval en voor de tweede keer wordt het gebouw leeggehaald.
Onderzoek heeft 38 namen opgeleverd
Maandagmiddag worden er 38 Stolpersteine onthuld. Steentjes die een herinnering zijn aan 38 mannen en vrouwen die door toedoen van de bezetter om het leven zijn gekomen. De onthulling vindt plaats in het bijzijn van vele nabestaanden en afgevaardigden uit de Joodse gemeenschap. Dat de stenen nu gelegd worden is mede te danken aan Woldring Verhuur Groningen. Zij kregen in 2016 het gebouw in bezit. Toen werd het de nieuwe eigenaar pas duidelijk welk verleden het gebouw met zich mee droeg. Er werd besloten om de historische waarde intact te houden. In samenwerking met Synagoge Groningen en met medewerking van de vrijwilligers van de Stichting Stolpersteine Schilderswijk Groningen is er uitgebreid onderzoek gedaan naar de achtergrond en de identiteit van alle bewoners van Beth Zekenim. Dit heeft uiteindelijk 38 namen opgeleverd. Het is de vrijwilligers tevens gelukt om contact te krijgen met nabestaanden van de vermoorde Joodse bejaarden.
Nieuwbouw in 1931
Dat veel mensen de historie achter het gebouw niet kennen is niet vreemd, omdat het pand tevens een duistere periode heeft gehad. De geschiedenis van het Beth Zekenim voert terug naar 1852. In dat jaar wordt een poging gedaan om geld in te zamelen voor de bouw van zo’n bejaardentehuis. In 1878 ziet het Beth Zekenim het licht. In de eerste jaren krijgen bejaarde Joodse mensen een plek aan Schoolholm 24, later wordt Schoolholm 26 er aan toegevoegd. In de herfst van 1931 worden de gebouwen gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Een nieuw Beth Zekenim verrijst, ontworpen door de Groninger architecten Kuiler en Drewes. Dat de nieuwbouw er komt is te danken aan Jozef Juda Gerzon en zijn jongere broer Levie Lazarus, die Lion werd genoemd. Zij waren in 1917 begonnen met een nieuwbouwplan, waar veertien jaar later aan begonnen werd. In november 1932 vond de opening plaats.
“De bewoners waren slecht ter been of ernstig ziek”
Toen de Duitsers in mei 1940 Groningen binnentrokken was Beth Zekenim in gebruik als bejaardentehuis, waar ouderen uit de Joodse gemeenschap hun oude dag konden doorbrengen. Het ging om bewoners die slecht ter been of ernstig ziek waren. In de eerste twee oorlogsjaren hield de Duitse bezetter zich relatief rustig. Wel werden de maatregelen tegen de Joodse inwoners steeds strenger. In de herfst van 1940 werden joodse ambtenaren ontslagen, in 1941 volgde een identificatieplicht en vanaf 3 mei 1942 moesten alle Joden in Nederland een Jodenster dragen. Kort daarna begonnen de eerste deportaties.
Leger des Heils
Na de Tweede Wereldoorlog heeft het gebouw enige tijd dienst gedaan als opvanglocatie voor gerepatrieerde joodse Groningers. Daarna hadden de PTT en het Bureau voor Rechtsherstel er hun onderkomen. Vanaf 1957 neemt het Leger des Heils het in gebruik als verpleeghuis Gustaaf Masta. Vervolgens is het twintig jaar in bezit van kunstenares Olga Wiese. Vanaf 2003 breekt een duistere periode aan waarbij in 2016 het tij wordt gekeerd.
