Emotie en frustratie voerden de boventoon tijdens de eerste verhoordag van de parlementaire enquêtecommissie over de aardgaswinning. Maandag namen Herman de Muinck, Sijbrand Nijhoff en Susan Top als eerste plaats achter de tafel.
Met de enquête wil de Tweede Kamer lessen trekken voor de toekomst. In de enquête komen de oorspronkelijke afspraken over de gaswinning, de verantwoordelijkheden en het verloop van de afbouw van de gaswinning aan bod. Ook willen de onderzoekers weten in hoeverre de gasbaten zijn teruggevloeid naar Groningen.
‘NAM en staat hebben eigen graf gegraven’
De eerste gehoorde was Herman de Muinck, een gedupeerde van de gaswinning. De Muinck was aanwezig bij de eerste boringen naar Gronings aardgas in 1959 en zag vanaf het eerste begin hoe deze werkzaamheden negatieve gevolgen hadden voor de bewoners van het gebied. Sinds het begin gaven de NAM, Shell en de Staat niet thuis, zo stelt De Muinck: “Groningen werd gezien als de landelijke pinautomaat: De olieboeren en de Staat trokken er heel veel geld uit, maar Groningers zagen er niks van terug.”
De Muinck noemt de beving van Huizinge in 2012 het omslagpunt: “Het moest maar eens gebeuren Dit zou iedereen wakker schudden.” Maar nog bogen de NAM, Shell en het Rijk niet. Er ging zelfs meer gas uit de Groningse bodem, ondanks het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen om de winning terug te schroeven.
De Muinck hoopt dan ook dat de enquête ‘gerechtigheid’ oplevert voor de bevingsgedupeerden.
‘Als de overheid zo met ons omgaat, is er voor eerlijke mensen geen plek meer in Nederland’
Na Muinck was het de beurt aan Sijbrand Nijhof, de paardenboer uit Zijldijk die in 2018 geheime stukken openbaar maakte, waaruit bleek dat het Rijk al sinds 1963 grote invloed had op de Groningse gaswinning. Zijn ‘verhoor’ ging in eerste instantie over de zware beving in Huizinge van 2012. Emotioneel vertelde Nijhof: “Het was alsof er een trein onder de grond door denderde. Met geknal en gekletter door het huis en rammelende, vallende kopjes. Verschrikkelijk.”
De paardenboer vertelde vervolgens uitvoerig over de rechtszaak die hij vanaf 2014 voerde tegen de NAM en de Rijksoverheid, voor schadeherstel en genoegdoening. In de loop van deze rechtszaak vonden zijn advocaten stukken in de nationale archieven, waaruit bleek dat de Rijksoverheid vanaf het begin af aan sterker betrokken was bij de gaswinning dan eerder gedacht. De slepende rechtszaak kostte hem tonnen en liet tegelijkertijd diepe emotionele schade na bij Nijhof: “Een beving is er niks bij”, stelt Nijboer. “Ik heb gedacht: welke boom moet het wezen. Ik zat er doorheen, het hoefde niet meer. Als de overheid zo met ons omgaat, is er voor eerlijke mensen geen plek meer in Nederland.”
Vlak voordat de commissie haar verhoor afrondt, toont Nijhof een foto van een betonnen balk in zijn huis: “Deze scheuren zitten ook in de Groninger mens. Laat dit een voorbeeld zijn voor jullie. Dat jullie niet meer scheuren willen hebben.”
Nadat commissievoorzitter Tom van der Lee Nijhof bedankte voor zijn bijdrage en de camera’s al zijn weggedraaid, wendt de tachtigjarige Nijhof zich nog één keer richting de commissie: “U bent de voorzitter en ik kijk u recht in de ogen aan. De Groningers smachten erom. Er is op dit moment geen overheid voor de Groningers.”
‘Aansprakelijkheid NAM nog steeds vertrekpunt’
Als laatste schoof Susan Top (voormalig directeur/Secretaris Groninger Gasberaad) aan achter de tafel. De gehele ‘carrière’ van Top kwam aan bod, beginnend bij de Dialoogtafel (de voorganger van het Groninger Gasberaad). Top omschrijft die periode als een ‘regelrechte ramp’. “De rapporten die in die tijd werden gemaakt waren gewoon bijna hilarisch”, aldus Top. De oprichting van het Centrum Veilig wonen leek iets van optimisme te brengen, maar ook deze club zorgde volgens Top alleen maar voor meer ellende. Dat kwam volgens Top omdat de NAM nog steeds een grote vinger in de pap had.
Volgens Top is dat, in meer of mindere mate, nog steeds het geval. “De aansprakelijkheid van de NAM is nog steeds het vertrekpunt en je ziet dat dezelfde mechanismen steeds weer gaan spelen”, stelt Top. Ze ziet dat met name terug in het feit dat schadeherstel en versterking nog steeds los van elkaar staan in de oplossing van de problemen in Groningen.
Overkoepelend reageert Top cynisch en emotioneel op de strijd die het Gasberaad voerde om gehoord te worden. “Adviezen met de beste bedoelingen opgesteld. Niet één keer leidde dat tot een uitnodiging door de overheid. Om er samen uit te komen”, aldus Top. Dat is pijnlijk. De grote hoeveelheid aan instanties waar bewoners (en daarmee het Gasberaad) mee te maken krijgen hebben voor grote chaos gezorgd, stelt Top: “Een probleem van velen is een probleem van niemand. Op een gegeven moment waren er twee ministeries bij betrokken. Met wie voer je nog een gesprek?”
Na jaren strijd voor een oplossing kijkt Top relatief moedeloos (en met tranen in de ogen) terug op de situatie van nu: “Vlak voordat ik weg ging, heb ik vooral veel gesprekken gevoerd met gedupeerden. Zelfs bij mensen die een vervangende woning hebben gekregen, was ongeveer 1 op de 50 mensen misschien tevreden.” Voor Top persoonlijk was deze situatie dan ook ‘niet vol te houden’, aldus de voormalige voorvrouw van het Gasberaad.
Dinsdag verder
Op dag twee van de Parlementaire enquête komt oud Shell-onderzoeker en SodM-adviseur Hans de Waal aan het woord. Om tien uur begin deze hoorzitting.
Rond 13.00 uur neemt voormalig universitair docent Gesteentemechanica Hans Roest plaats achter de tafel. Roest is nu buitengewoon opsporingsambtenaar en specialistisch inspecteur gesteentemechanica bij afdeling Geo-Engineering en nazorg delfstofwinning bij het Staatstoezicht op de Mijnen.
Als laatste hoort de commissie Peter van der Gaag, geoloog/hydroloog, eigenaar van adviesbureau Holland Innovation Team en mede-oprichter van het Onafhankelijk Geologen Platform.
