Vriend en vijand zijn het er over eens dat de eerste verkennende gesprekken vrijdag met stikstofbemiddelaar Johan Remkes weinig tot niets hebben opgeleverd. Melkveehouder Erwin Bijman uit Ten Boer is niet verrast.
Hoi Erwin! Je had dit resultaat wel verwacht?
“Sinds de gesprekken in deze vorm werden aangekondigd had ik er al geen goed gevoel bij. Het waren gisteren weliswaar verkennende gesprekken, maar je ziet heel duidelijk dat de overheid niet bereid is om concessies te doen. Terwijl de regering wel aan zet is, in beweging moet komen. De hele situatie maakt mij hoe dan ook erg verdrietig.”
Kun je dat uitleggen?
“In Nederland is er volgens de geleerden een stikstofprobleem. En misschien is dat ook wel zo. Maar als je naar het gesprek van gisteren kijkt. Wie zitten er in de bankjes? Dat is alleen de agrarische sector. Ik vraag mij echt af waarom er niet gesproken wordt met de industrie, met de luchtvaart. Ook zij stoten stikstof uit. Maar nee, hen leg je geen strobreed in de weg. Maar je wilt wel 11.000 boerenbedrijven sluiten en 27.000 bedrijven moeten inkrimpen. Dat kun je gewoon niet maken. Dat is zo slecht voor onze toekomst.”
Je wilt dat alle partijen een evenredig aandeel in deze kwestie betalen?
“Ja. Als je dit alleen op de agrarische sector afschuift dan gaat het heel veel consequenties hebben. Ten eerste de werkgelegenheid. Een boerenbedrijf biedt tien mensen werk, en het levert twintig mensen indirect werk op in branches die aan de agrarische sector vast zitten. Je krijgt te maken met 1,5 tot 2 miljoen werklozen. Door het verschralen van de sector zal je qua producten meer afhankelijk worden van het buitenland. Deze producten moeten een langere reis afleggen en zullen dus nog duurder betaald moeten worden. En bedenk dan eens dat een land waar jij van afhankelijk bent in een lockdown moet vanwege een virus, of dat een land in oorlog raakt. Dan krijg je niets meer geleverd. Dan word je een soort Afrika dat geen graan meer krijgt uit Oekraïne. Dat moet je toch niet willen?”
Nu heb je in het verleden gezegd dat deze discussie een heel ander doel dient: het verkrijgen van landbouwgrond om er huizen op te kunnen bouwen …
“Dat heb ik gezegd, en dat zijn woorden waar ik nog steeds achter sta. Er zijn de afgelopen dertig jaar veel mensen bijgekomen in Nederland. Mensen die ook allemaal stikstof uitstoten hè? In 1990 hadden we 14,5 miljoen inwoners. Nu hebben we 17,7 miljoen. Het aantal koeien is in deze periode gelijk gebleven, of iets afgenomen. Van 1,6 miljoen naar 1,5 miljoen. Voor mij staat als een paal boven water dat er huizen gebouwd moeten worden. En waar kun je dat doen? Op landbouwgrond. Want dat is de enige grond die in het land nog beschikbaar is. Je zou ook huizen kunnen bouwen in de Oostvaardersplassen, maar als je dat aan gaat kondigen dan is het land te klein.”
Als je zo overtuigd bent, heeft het dan nog zin om verder te praten met de overheid?
“Ik denk het niet. Zo lang de overheid niet wil bewegen hoef je niet met elkaar in gesprek. Het heeft dan geen enkele zin.”
Farmers Defence Force liet gisteren direct na het overleg weten dat het tijd wordt voor de hardste acties ooit …
“Ik heb het dat ook gehoord. Maar ik heb geen idee wat ik mij daar bij voor moet stellen. Moet je nu met tractoren snelwegen gaan blokkeren? Moet je afval op snelwegen dumpen? Wat schiet je daar mee op. Kijk, ik ben echt boos. Maar ik rijd niet met mijn trekker van hot naar her. Ik heb het ontzettend druk op mijn bedrijf. Er moet veel gebeuren. Als je actie wilt voeren dan moet je dat op een manier doen waarbij je enerzijds Den Haag duidelijk maakt dat het menens is, maar moet je er ook voor zorgen dat de bevolking achter je, of misschien nog beter, naast je komt te staan.”
Waar moet ik dan aan denken?
“Het is moeilijk om te realiseren, maar als agrarische sector kun je misschien afspreken dat je geen belasting meer betaalt. Dat je op die manier duidelijk maakt aan Den Haag dat het gewoon klaar is. Ondertussen moet ik denken aan de woorden van mijn oom, die zei, we moeten de burgers er bij betrekken. Als boeren zouden we gewoon een mooie kraam neer moeten zetten in Ten Boer waar we melk, eieren, vlees, aardappels en groenten verkopen. En dan voor de normale prijs. Voor een fles melk betaal je bij mij 1 euro. Ja, in de supermarkt is het duurder, maar dat komt omdat alle tussenliggende schijven er flink aan verdienen. En bij zo’n kraam kun je met mensen in gesprek gaan. Dat is denk ik wat we nodig hebben.”
Denk je dat er aan zo’n actie behoefte is?
“Ja, ik denk het wel. Bij mijn boerderij heb ik een melktap. Mensen kunnen hier melk kopen, maar ook eieren. Vandaag heb ik achttien liter melk verkocht. Ook alle eieren zijn op. Het aantal mensen dat lokaal koopt, dat neemt toe. Als ik met de mensen praat dan hoor ik dat er veel sympathie is, en dat de situatie veel mensen aan het hart gaat. Wel merk ik een tweedeling. Er zijn mensen die zeggen, ga maar hardere acties voeren, ze luisteren toch niet. Andere mensen zijn gematigder. Maar nogmaals, een actie is alleen succesvol als je andere mensen naast je krijgt. Ergens een bak stront leegkieperen dient geen enkel doel.”
Maar duidelijk is dus dat vervolgacties onvermijdelijk zijn?
“Ik denk het wel. Als we gaan afwachten dan betekent het een einde aan de agrarische sector. Met alle gevolgen van dien. Als Den Haag zegt je moet koeien inleveren, dan kan ik stoppen met mijn bedrijf. Als Den Haag zegt, je moet tien, dertig of vijftig procent van je grond inleveren, dan is het ook het einde van mijn bedrijf. Dan kan ik geen winst meer maken. En ik vecht voor het behoud. Ik heb wel eens eerder verteld dat ik twee kleine kereltjes heb. Wat ze in de toekomst gaan doen, dat mogen ze helemaal zelf weten, maar momenteel vinden ze het boerenwerk prachtig. Ik vecht om hen die mogelijkheid te bieden, dat ze kunnen werken op een boerenbedrijf. Den Haag gaat dat niet afpakken.”
