De zomervakantie voor scholieren zit inmiddels in week vier. Sterrenkundige Jeffrey Bout uit Stad komt met een leuke activiteit: sterren kijken.
Hoi Jeffrey! Jij hebt een tip voor alle mensen die momenteel vakantie hebben?
“Klopt. Een hele leuke activiteit is om samen met je gezin te gaan sterren kijken. De langste dag ligt inmiddels al weer zes weken achter ons, waardoor het rond 23.30 uur al behoorlijk donker is. Dat is het tijdstip waarop je op pad kunt gaan, een donkere plek op gaat zoeken, en naar de hemel gaat kijken.”
Eigenlijk verleid je kinderen dus om lang op te blijven?
“Klopt, haha. Maar dat mag ook in de vakantie. Maar belangrijk is wel dat de locatie die je bezoekt echt donker is. Er mag dus geen straatverlichting in de omgeving zijn. Neem een tuinstoel of een stretcher mee, trek ook wat warme kleding aan of neem een slaapzak mee, en ga lekker liggen en ga omhoog kijken. En blijf ook minimaal een half uur kijken. Waarom een half uur? Het duurt ongeveer dertig minuten voor je ogen aan de donkerte gewend zijn. Dus na dertig minuten zie je veel meer. Dat betekent dus wel dat je niet in de tussentijd op je mobieltje moet gaan kijken, want dan kun je weer opnieuw beginnen.”
Als we het hebben over donkere plekken. Wat raad je dan aan?
“Rond Groningen zijn er best wel wat donkere plekken te vinden. De locatie bij uitstek is het Lauwersmeergebied. Dat is een dark sky park waar geen kunstlicht is te vinden. Je vindt er ook een aantal hemelplatforms. Dit zijn uitkijktorens waar je op kunt liggen om naar de hemel te kunnen kijken. De wandelroutes er naar toe zijn voorzien van glow in the dark-paaltjes. Maar ook verschillende plekken in Friesland en Drenthe zijn geschikt. En de Veluwe in Gelderland is ook een mogelijkheid.”
En dan lig je een half uur naar de hemel te kijken, waar moet je dan op letten?
“Een leuke activiteit is dan om sterrenbeelden te bekijken. Het steelpannetje vind je bijvoorbeeld in het noordwesten. Maar ook het sterrenbeeld Cassiopeia, die hoog in het noordoosten staat. Dit sterrenbeeld lijkt op de hoofdletter W. Samen met andere gezinsleden, vrienden of vriendinnen, kun je gaan proberen om andere sterrenbeelden te herkennen. En als je goed kijkt dan kun je ook de Melkweg zien. Het Melkwegstelsel is een zwakke lichtende band die bestaat uit een paar honderd miljard sterren. De Melkweg laat zien waar wij eigenlijk in wonen. Je vindt de Melkweg recht boven je hoofd.”
Maar stel nu dat ik een grote leek ben. Het steelpannetje kan ik misschien vinden, en Cassiopeia weet ik ook te traceren. Je hebt op je smartphone ook prachtige apps die je helpen …
“En dat zou ik niet adviseren. Ik ben het met je eens dat er mooie apps zijn, ook met dark modus. Maar het blijft een smartphone. Ik zou in dat geval een draaibare sterrenkaart adviseren. Die kun je op verschillende plekken kopen. Met behulp van een zaklamp kun je dan uitzoeken welk sterrenbeeld waar is te zien. En dan hoor ik denken, ja leuk, sta je daar met een zaklamp te zwaaien. Daarom moet je er een rood filter voor plaatsen. Het rode filter tast je nachtzicht niet aan, terwijl je wel de sterrenkaart kunt lezen.”
Zijn er de komende weken meer bijzonderheden te zien aan de hemel?
“Jazeker. De planeten Jupiter en Saturnus zijn momenteel te zien. Rond middernacht staat Jupiter in het oosten en Saturnus in het zuidoosten. Saturnus is de helderste van de twee. Hoe kun je ze herkennen? Wel, het lijken hele heldere sterren. Waarbij deze planeten, deze gasbollen, in vergelijking met andere sterren niet twinkelen. En om het nog mooier te maken. Als je een verrekijker mee neemt, en die bevestig je op een statief waardoor het echt goed en stabiel staat, dan kun je wellicht de ringen van Saturnus zien en de manen van Jupiter.”
Hoe groot is die kans dat je dat ook echt kunt zien?
“Die kans is aanwezig, maar we hebben één grote spelbreker. Ik heb het nu gehad over licht, en dat het belangrijk is om een donkere plek op te zoeken. Maar de komende dagen wint de maan terrein, waarbij we op 12 augustus een volle maan hebben. Daarna neemt de maan af, maar blijft nog wel hinderlijk aanwezig. In de laatste tien dagen van augustus is de situatie goed.”
Terwijl de komende week eigenlijk de ideale week is om deze activiteit te ondernemen …
“Klopt, en daarbij doel je uiteraard op de sterrenregen, op de Perseïden. De kans om vallende sterren te zien is het grootst in de nacht van vrijdag op zaterdag. Ondanks dat de maan aanwezig is, zou ik het wel proberen, zou ik gewoon op pad gaan. Ik denk dat er gemiddeld acht vallende sterren per uur te zien zullen zijn. Je kunt er ook voor kiezen om in de vroege ochtend te gaan kijken, dan zijn de omstandigheden nog iets beter.”
Ga je zelf ook kijken?
“Absoluut. Ik ga vrijdagavond naar de Noordermolen, net buiten Groningen. Doordat de maan een storende factor is, is het niet de moeite om ver te gaan reizen voor een nog donkerdere plek. Mochten er meer mensen naar deze locatie komen, dan leg ik ze graag van alles uit over wat er allemaal te zien is aan de sterrenhemel.”
Als ik vallende sterren wil zien, moet ik ergens rekening mee houden?
“Kies een plek waarbij je een zo goed mogelijk zicht hebt op de gehele hemel. Dus tussen de bomen gaan zitten is een slecht plan. Je ziet dan maar een klein deel van de hemel. En ook bij deze situatie geldt, geef je ogen de tijd en de ruimte om aan de donkerte te wennen. Dat is belangrijk.”
Stel nu dat deze activiteit goed bevalt. Dat kinderen het leuk vinden. Zijn er ook mogelijkheden dat zij zich verder kunnen verdiepen?
“Absoluut. In oktober geef ik in Forum Groningen een kindercursus sterrenkijken aan. Ik denk dat dat heel interessant gaat worden. En voor je agenda zijn er ook een aantal datums die je kunt noteren, die bijzonder zullen zijn. Zo krijgen we straks in oktober te maken met een zonsverduistering. En op 4 januari volgend jaar kun je heel veel vallende sterren zien wanneer onze aarde door de Boötiden trekt. Dat wordt gelijk het hoogtepunt voor volgend jaar. Mooie momenten om in je agenda te noteren denk ik.”
