“Advies Remkes heeft niet veel veranderd, we weten nog steeds niet waar we aan toe zijn”

Het kabinet neemt de aanbevelingen uit het stikstofrapport van Johan Remkes in grote lijnen over. Dat werd vrijdag bekend gemaakt. Veehouder Erwin Bijman uit Ten Boer ziet het somber in.

Hoi Erwin! Enerzijds lees ik berichten van agrariërs die voorzichtig positief zijn, anderen zijn beduidend minder positief …
“Ja. Als je de situatie die we nu hebben vergelijkt met afgelopen zomer, voor Remkes werd aangesteld, dan is er eigenlijk niet veel veranderd. Drie dingen daar over. Ten eerste. We moeten niet vergeten dat Remkes de architect is geweest van het huidige kabinet. Het hele stikstofprobleem komt uit zijn pen. Ten tweede. Als bemiddelaar heeft hij een paar goede dingen gedaan. Hij heeft betrokkenen om tafel gekregen. Praten is altijd goed. Het gewraakte kaartje van de minister is van tafel en het legaliseren van de PAS-melders, Programma Aanpak Stikstof, noem ik allemaal positief. Ten derde. Op tafel blijft liggen de zeshonderd bedrijven die weg moeten. Maar zijn dat allemaal agrarische bedrijven? Of gaat het ook over andere sectoren.”

Waar zit dan precies het probleem?
“Het verhaal van Remkes, dat nu in grote lijnen is overgenomen, blijft in de lijn van het kabinet zitten. Ik zou daarentegen graag willen dat we innovatie de ruimte geven. En de gedwongen uitkoop is er ook niet uit. Ik vind dat deze hele discussie nog veel te beperkt gevoerd wordt. We eten maar een stukje van de taart op. Maar die taart bestaat ook uit de zware industrie, uit de luchtvaart, en uit andere sectoren die stikstof uitstoten. Maar daar wordt niet over gerept, alles wordt afgeschoven op de agrarische sector, of daar ligt het vizier op. Dat zou evenrediger verdeeld moeten worden.”

Je vindt dat iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid moet pakken?
“Dat vind ik wel. Als we te maken hebben met een stikstofprobleem dan wordt dat veel sneller opgelost als iedereen een stapje doet. Ik bedoel. Als je kijkt naar het aantal binnenlandse vluchten, of lijntoestellen die naar België, Duitsland of Engeland vliegen. Daar ligt toch ook een opdracht? En ik snap heus wel dat je met een vliegtuig sneller naar een bestemming vliegt, maar als we echt iets willen, dan zullen we allemaal iets moeten doen. En ik weet wel zeker dat de agrarische sector graag mee beweegt. Er zullen boeren zijn die mee willen werken aan de uitkoopregeling. Die zijn in de zestig en hebben zoiets, dat is prima. En er zijn ook genoeg boeren die willen innoveren. Innovatie zit in ons bloed. Maar dan wel op de juiste manier.”

Nu hebben we in de afgelopen maanden vaker met jou gesproken. Je was ook altijd heel stellig over een verborgen agenda. Een achterliggend doel dat met de bouw van huizen te maken heeft. Hoe denk je daar op dit moment over?
“Dat zijn woorden die ik inderdaad heb gezegd. En daar sta ik nog steeds achter. Als je de feiten op tafel legt dan is duidelijk dat er in Nederland heel veel huizen gebouwd moeten worden. En dat is lastig want er is vrijwel geen eigen grond meer. Je kunt er dan voor kiezen om de hoogte in te gaan, of je gaat kijken of je aan grond kunt komen.”

Hoe realistisch is die gedachte?
“Ik denk dat die realistisch is. We hebben een groot woningtekort. Tot 2030 moeten er 600.000 woningen bijgebouwd worden. Waar zet je die neer? De grond die je hebt is beperkt. Natuurgebieden bebouwen is geen optie. Dus dan kom je al heel snel bij de agrarische sector terecht, de grootste grondbezitter van Nederland. En dat is een gedachte die mij zorgen baart. We weten allemaal wat er in de Oekraïne gebeurt. We weten allemaal wat het doet met de prijzen van producten. Stel dat je onze sector inderdaad verschraald. En dat je zegt dat je de aardappels, de boontjes en de melk uit andere landen gaat importeren. Dan word je ontzettend kwetsbaar.”

Kun je dat uitleggen?
“Stel dat je sperziebonen uit Egypte of Amerika gaat importeren. Door een oorlog of geopolitieke situatie wordt de brandstof voor het transport onbetaalbaar of nog erger, is het niet beschikbaar. Dan heb je een groot probleem. En dan kun je nu misschien zeggen dat die Bijman uit Ten Boer gek is geworden. Ja, een jaar geleden had je dat mogen zeggen. Maar dit is wel de realiteit. Mensen in Afrika die afhankelijk van de Oekraïense graanschuur krijgen door de oorlog nu maar mondjesmaat graan. Ik maak me wat dat betreft echt grote zorgen omdat ineens duidelijk is hoe kwetsbaar de structuren zijn.”

Maar feit is dat er ook huizen gebouwd moeten worden …
“Klopt. En dat is ook een dilemma. Maar een landbouw- en veeteeltsector dat haar eigen volk niet kan voorzien van eten, dan ben je gewoon niet goed bezig. Nederland is onder andere groot geworden door deze sector. Er is zoveel kennis en expertise. Mensen uit anderen landen komen hier naar toe om van ons te leren. Het beleid zou er op gericht moeten zijn dat Europa een grote voedselschuur wordt, waar er voor iedereen genoeg te eten is. Dat we zelfvoorzienend zijn, waarbij we niet afhankelijk zijn van landen op andere continenten. Mijn oproep zou ook zijn om lokaal te kopen. Om naar de boer bij je om de hoek te gaan, en dat we minder afhankelijk worden van Voedselbanken.”

Hoe nu verder?
“Het zou denk ik heel goed zijn als er meer boerenverstand in het kabinet en in de Tweede Kamer komt te zitten. We worden op dit moment zeker vertegenwoordigd. Er zijn Kamerleden die het echt wel begrijpen en goede zaken doen. Maar er is ook een groep die dat niet ziet, of andere ontwikkelingen voorop stelt. Dus het verhaal van Remkes. Ik ben kritisch. Als we dit willen oplossen zal iedereen zijn of haar steentje bij moeten dragen. Maar je kunt dit niet alleen bij onze sector neerleggen.”