Het Forum Groningen werd kort na de opening met een kerk vergeleken, onder meer vanwege de lichtinval en de ruimte. Nu, drie jaar later, blijkt die vergelijking onbedoeld behoorlijk treffend. Want veel Groningers aanbidden het Forum. Als je kritiek hebt op de functie of het uiterlijk van het gebouw, word je gezien als een cultuurbarbaar, een conservatief of een stadsverrader.
Voorstanders, die zichzelf Forumnisten noemen, prijzen altijd eerst het uitzicht. Begrijpelijk, want na de eindeloze roltrappentour ben je blij als je eindelijk op het dak belandt en ergens anders naar kan kijken dan een holle ruimte. Vervolgens roemt de Forumvereerder de parkeergarage, die veel geld oplevert en ook nog ruimte biedt aan kunst. En als de ongelovige dan nog niet overtuigd is, wordt geroepen dat je het gebouw vanaf heel veel plekken in de stad niet kunt zien. Dat moet dan een bepaalde subtiliteit suggereren. Maar als het Forum iets niet is, dan is het subtiel. Maar net als bij religie geldt: hoe absurder het verhaal, hoe fanatieker de gelovige.
De blinde adoratie van de Forumvereerders is nog best te verklaren. Bij binnenkomst van het gebouw raak je – of je nou wil of niet – overweldigd door de gigantische open ruimte. Cognitieve dissonantie treedt op, een gevoel dat je met verering of verafgoding kunt verwarren. De jarenlange indoctrinatie vanuit architectonische, journalistieke en overheidswege, samen met een vleugje chauvinisme, doet de rest: de godsdienstwaanzinnige is geboren en hij zal zijn icoon te vuur en te zwaard verdedigen.
De gigantische ruimte symboliseert de leegte van een gebouw dat in geen enkele behoefte voorziet. Immers, alle faciliteiten in het Forum bestonden al elders in de stad. Groningen is geen Zweeds plaatsje met 65.000 inwoners dat gebaat is bij een centraal gelegen cultuurhuis waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. De charme van een stad als de onze is juist de spreiding van het cultureel aanbod, diensten en voorzieningen. Mensen komen elkaar tegen op allerlei gezellige plekken in de stad, in plaats van in een megalomane grot die heilige krachten wordt toegedicht.
Bij het Forum is alles omgekeerd aan het gezonde verstand en de logica. Eerst was er het idee voor een gebouw, en toen zocht men naar zaken om het op te vullen. Zo kan het zijn dat de bioscoop weg moest uit het charmante jaren 50 Camera-gebouw aan het Hereplein, de functionele bibliotheek zomaar verdween uit de Boteringestraat en het Stripmuseum op de Westerhaven noodgedwongen plaats moest maken, terwijl het daar nog maar vijftien jaar zat. In het oude stripmuseum zit nu een McDonald’s. De oude bioscoop staat leeg en zal binnenkort wel een sportschool worden. En de bibliotheek is verpatst aan de RUG, die steeds meer ruimte nodig heeft voor het alsmaar groeiende aantal buitenlandse studenten. In de binnenstad blijft er steeds minder van de openbare ruimte over voor de Groningers zelf.
Intussen lijkt de bieb in het Forum op een warenhuis waar ook boeken verkocht worden. Van de magische sfeer die in bibliotheken kan hangen, is niets meer over. En het stripmuseum is Storyworld gedoopt, waarmee we onze kinderen direct duidelijk maken dat onze eigen Nederlandse taal inferieur is aan de Engelse. Het gebouw mist ook een duidelijke ingang. Als je niet beter weet, loop je zo een restaurant of de Groningenshop (ook alweer zo’n verschrikkelijk naam) binnen. Natuurlijk is het logisch dat die oude parkeergarage is afgebroken. Het hernemen van verloren gegane ruimte is nobel, maar geen excuus voor van alles en nog wat. De ruimte om het gebouw heen wordt ten onrechte een markt of een plein genoemd. Maar het heeft geen ziel, geen charmante horeca, er staat geen boom en het is er koud, vooral omdat een lomp gebouw in de weg staat.
Over smaak valt niet te twisten. Toch doet de buitenkant van het gebouw van NL Architects qua kleur en structuur denken aan een slecht betegelde badkamer uit de jaren 70. Met een modern gebouw hoeft niet per se iets mis te zijn. Het Groninger Museum is in een aantal opzichten wel geslaagd, om te beginnen omdat het één functie heeft en niet 27. Het stadsbestuur had zoveel jaren later blijkbaar behoefte aan een nieuw icoon. Natuurlijk werd het project duurder dan begroot. Gelukkig was de NAM bereid 68 miljoen aan bloedgeld te betalen, zodat de maatschappij kon zeggen aan een deel van de schuld aan de Groningers voldaan te hebben. Het was de zoveelste middelvinger aan degenen met aardbevingsschade.
De drukte binnen in het gebouw heeft vooral te maken met mensen die niet gebruik maken van specifieke diensten, namelijk studenten. Van een kruisbestuiving of symbiose, waar de Forumvereerders altijd mee schermen, is nauwelijks sprake, behalve in de beleidsstukken en ander propagandamateriaal. De verschillende functies staan elkaar eerder in de weg, het resultaat is een potpourri van half uitgewerkte interessantdoenerij, dat verdedigd wordt in de kleurloze taal van beleidsmakers en reclamebureaus.
Als wij mensen er niet meer zijn en buitenaardse wezens de aarde overnemen, zullen ze vroeg of laat ook in Groningen landen. Dan zullen zij – waar ze ook vandaan komen – ongetwijfeld een bepaalde logica herkennen in de stad. Alleen bij de kerken zullen ze zich misschien afvragen wat het doel is. Voor het Forum hebben ze direct een verklaring, dat kan bijna niet anders. Ze zullen denken dat hun ruimteschip niet het eerste is dat deze stad bezocht heeft.
Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl
