De manier waarop de energietoeslag nu wordt uitgekeerd door de Rijksoverheid en gemeente Groningen, zorgt ervoor dat het geld op een andere manier wordt besteed dan is bedoeld. Daardoor dreigen mensen later alsnog in de financiële problemen te komen, als ze de jaarafrekening krijgen.
Dat zeggen drie vrijwillige hulpverleners die mensen helpen met financiële problemen in gesprek met OOGtv. In een reactie zegt wethouder Eelco Eikenaar dat hij begrijpt dat mensen die weinig geld te besteden hebben het geld gebruiken om gaten te vullen. De wethouder pleit voor het structureel verhogen van het sociaal minimum, om mensen die elke maand geld te kort komen te helpen.
Energietoeslag
Om mensen met een laag inkomen te helpen de energierekening te betalen, heeft de overheid verschillende toeslagen in het leven gebracht. Huishoudens met een minimuminkomen krijgen dit jaar 1.300 euro vanuit de Rijksoverheid en 200 euro van de gemeente Groningen. In totaal gaat het om 1.500 euro voor deze groep.
Huishoudens van wie het inkomen net hierboven ligt, krijgen van de gemeente Groningen 600 euro. De Rijksoverheid en de gemeente storten het geld direct op de rekeningen van de huishoudens. Het is de bedoeling dat zij dit bedrag gebruiken voor het betalen van de energierekening en daarvoor opzij zetten.
Kwestie van overleven
Vrijwillig hulpverlener Rene Paulissen ziet dat mensen het geld niet opzij kunnen zetten. “De boodschappen zijn veel duurder geworden. Mensen kunnen het helemaal niet opzij zetten voor de eindafrekening van de energiekosten die ooit komt. Want je hebt het nu over de eerste basisbehoeften. Je hebt nou eenmaal eten nodig om te overleven. Dus dat ga je wel kopen, in plaats van dat je het reserveert”, aldus Paulissen.
Harke Groenveld is het daarmee eens. “Een groot deel van de mensen heeft deze toeslag niet apart gezet, maar inmiddels voor de boodschappen hebben aangewend. Bijvoorbeeld boter of brood”, zegt Groenveld.
Andere uitgaven
Mirjam Nagelmaker ziet dat de toeslag anders wordt ingezet. “Ik heb tien mensen gevraagd. Negen van hen die het geld op de rekening krijgt, hebben andere dingen gedaan van het geld. Bijvoorbeeld kleren kopen voor de kinderen.”
Volgens Nagelmaker heeft het te maken met de schrijnende situatie waarin sommige mensen zitten. “ik begrijp het. Als je zo’n bedrag op je rekening krijgt als je in de financiële ellende zit, dan doe je dat soort dingen. Want zeggen ze, die afrekening komt volgend jaar wel. Dat zien we dan wel weer. Die overleven van dag tot dag”, aldus Nagelmaker.
Toeslag anders regelen
Volgens de drie hulpverleners moet de toeslag op een andere manier geregeld worden. Groenveld: “De Nationale Ombudsman heeft onlangs nog gerapporteerd dat de financiële zelfredzaamheid van mensen in armoede heel laag is en door de overheid veel en veel te hoog wordt ingeschat. De overheid wist al van tevoren dat het probleem er aan zou komen”, aldus Groenveld.
Volgens Groenveld moet de toeslag op een andere manier worden geregeld. “Het beste zou zijn om het bedrag eerst te verrekenen met de jaarrekening en andere bedragen die nog openstaan bij de energieleveranciers. Daarmee voorkom je dat het geld op een andere manier wordt uitgegeven dan hoe het bedoeld is”, aldus Groenveld.
Nagelmaker: “De landelijke energietoeslag is veel te snel in elkaar gezet. Er is niet goed over nagedacht”, zegt Nagelmaker. “Ik gun het mensen van harte dat ze even een extraatje hebben, maar het is niet de bedoeling natuurlijk dat het geld op een andere manier wordt uitgegeven dan hoe het bedoeld is. Het zou bijvoorbeeld beter zijn om het bedrag in een pot te gooien en de gemeente te laten uitzoeken wie er recht op heeft. Maar het is triest, want volgend jaar krijgen we er een staartje van als mensen de jaarafrekening krijgen.”
Reactie gemeente Groningen
Wethouder Eelco Eikenaar schrijft in een schriftelijke reactie: “De regelingen die er nu liggen zijn zo gemaakt dat ze gemakkelijk en snel uitvoerbaar zijn. Hiervoor is gekozen zodat onze inwoners op korte termijn gebruik kunnen maken van de regelingen, dit omdat de problemen zich nu voordoen.”
“De energietoeslag is nu ruim 20.000 keer uitgekeerd. Inwoners die het geld ontvangen, kunnen uiteraard zelf kiezen hoe dit geld te besteden. Voor sommige mensen betekent dit gaten met gaten vullen, zoals de duurdere boodschappen of kleding die kinderen nodig hebben. Vele andere mensen zetten dit in voor het betalen van de energierekening. Hoe je het ook went of keert, alles is duurder geworden in het dagelijks leven waardoor er voortdurend keuzes gemaakt moeten worden. Ik vind het lastig te oordelen over het uitgavenpatroon van mensen. Ik geef het je te doen: structureel leven van een te laag inkomen. Wanneer je van een laag inkomen leeft, heb je vele gaten te vullen.”
“Dat gezegd hebbende: het beste zou zijn wanneer mensen structureel – maandelijks – meer te besteden zouden hebben. Dan is het inkomen voorspelbaar en is het plannen van inkomsten en uitgaven veel gemakkelijker, waardoor die gaten niet ontstaan. En dan zijn dit soort noodgrepen – want dat zijn het – niet nodig. Daarom moet deze crisis van hoge energieprijzen ook het begin zijn van een kentering: eerlijker verdeling van inkomen en vermogen. Want alleen dat lost dit probleem structureel op”, aldus Eikenaar.
Reactie ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat in een schriftelijke reactie weten: “Deze huishoudens kunnen op deze manier snel worden geholpen door gemeenten, zonder dat zij worden opgezadeld met een verantwoordingslast achteraf (en gemeenten met de controle hiervan) en de onzekerheid van een eventuele terugvordering. Huishoudens zijn dus vrij om ervoor te kiezen om (een deel van) het geld van de energietoeslag te reserveren, bijvoorbeeld omdat zij op dit moment nog niet geconfronteerd worden met een hogere energierekening. Of bijvoorbeeld om een betalingsachterstand mee in te lossen die al dan niet verband houdt met hun gestegen energierekening”, aldus het ministerie.
