Studenten maken film over zwarte bladzijde in Nederlandse geschiedenis: “Alles is er nog precies als toen”

Het is 11 juli 1995. Het Bosnisch-Servische leger neemt de stad Srebrenica in. De inname zou leiden tot de grootste genocide sinds de Tweede Wereldoorlog in Europa waarbij zeker 8.000 moslimjongens en -mannen vermoord zouden worden. Studenten van de Hanzehogeschool hebben een film over de zwarte bladzijde gemaakt. Julie Aberson is trots op het resultaat.

Hoi Julie! Hoe zijn jullie op het idee gekomen om over dit onderwerp een film te maken?
“Ik heb er voor gekozen om een minor Medialism te volgen. Voor we aan de minor begonnen hadden we al een groepje samengesteld. Ik wilde heel graag met Martine de Wolf, Rafäel van Leeuwen, Stan van Dijk en Vera Lokhorst samenwerken omdat het heel goed klikt. Bij de start werd ons duidelijk gemaakt dat er verwacht werd dat we een film of documentaire gingen maken die dertig minuten zou moeten duren. Nadat we de opdracht hadden gekregen zijn we bij elkaar gaan zitten om te zoeken naar een onderwerp. Veel thema’s kwamen op tafel te liggen. Op een gegeven moment viel ons een podcast op die door Edo van den Berg is gemaakt. Daarin vertelde hij over zijn tijd als militair in Srebrenica. En dat was voor ons de aanleiding om ons op dit onderwerp te richten.”

Hoe gaat zoiets dan? Hoe ga je dan te werk?
“We hebben contact gezocht met Edo. Het leek ons erg interessant om zijn verhaal te vertellen. Als je gaat zoeken naar boeken en andere audiovisuele producties, dan is het meestal het gehele verhaal dat verteld wordt. Het leek ons goed om het verhaal van Edo te vertellen, om ons te richten op het verhaal van één persoon. Want zoiets is er eigenlijk nog niet. Vanuit de opleiding kregen we heel veel vrijheid. We kregen vijf maanden de tijd om de productie te maken. Middelen als drones en camera’s konden we op school lenen, en ook het monteren van de film konden we op apparatuur van school doen. Uiteindelijk was het heel leerzaam. Je leert heel veel door de praktijk, door te werken aan je product.”

De naam viel al even: Edo van den Berg. Wie is hij precies?
“Edo is op dit moment 49 jaar. In januari 1995 maakte hij onderdeel uit van Dutchbat III. Als 21-jarige man werd hij uitgezonden naar Bosnië-Herzegovina met als taak om daar de vrede in het gebied te bewaren. De vredesmissie zou leiden tot een posttraumatische stressstoornis. Het leven van een jong iemand verandert volledig, en de gebeurtenissen aldaar hebben de rest van zijn leven getekend. Hij heeft het er erg zwaar mee gehad, maar gelukkig heeft hij zijn leven op dit moment weer redelijk op de rails.”

Tekst gaat verder onder de foto

Edo van den Berg in 1995 in Bosnië. Foto: eigen foto

Een verhaal vertellen kan op heel veel manieren. Jullie hebben er voor gekozen om naar Bosnië te gaan …
“Klopt. Daar moet ik wel bij zeggen dat Edo vorig jaar zomer voor het eerst terug is geweest naar het gebied. Voor zijn eigen verwerking. Toen wij hem afgelopen herfst benaderden of hij mee wilde werken aan onze productie vond hij het allereerst een hele eer, en voor hem was het ook makkelijker om ‘ja’ tegen ons plan te zeggen, omdat hij er enkele maanden geleden ook was geweest. Voor hem is heel belangrijk dat het verhaal verteld wordt. In de media is het verhaal, volgens hem, niet altijd juist weergegeven. Tijdens de reis is zijn vrouw meegegaan. We zijn er vijf dagen geweest, waarbij we op verschillende locaties opnames hebben gemaakt.”

Je noemde al even Dutchbat III. De derde groep Nederlanders, onder leiding van luitenant-kolonel Thom Karremans, die gevraagd werd de vrede in het gebied te bewaren, maar uiteindelijk onder de voet werd gelopen. Voor jullie lijkt me dat ook niet makkelijk, want het is een zwaar en beladen thema, waar ook heel veel geschiedenis aan vast zit …
“Dat klopt. We hebben ons goed ingelezen en we hebben een duidelijk plan gemaakt: wat willen we laten zien? Wat willen we doen? En het is ook heel belangrijk om dit verhaal te vertellen. Ik weet dat er in de jaren negentig een hevige strijd is beslecht, met een genocide als gevolg. Maar op school was hier heel weinig aandacht voor. Daarom is het denk ik belangrijk dat deze film er is, die ook bij kan dragen in de kennis over het onderwerp. Binnen onze groep hebben we ook gewerkt met een duidelijke rolverdeling. Rafaël was de interviewer. Hij heeft zich ingelezen, en doordat hij alle vragen stelde ontstond er een mooie vertrouwensband met Edo. Dat heeft heel goed gewerkt.”

Hoe was het om daar te zijn?
“Eigenlijk best wel heel gek. Ondanks dat het bijna dertig jaar geleden is, is alles nog zo ongeveer hetzelfde. De kogelgaten zijn er nog. De schade is er nog. Maar er zijn ook musea te vinden over dit onderwerp. We hebben in het gebied mooie beelden gemaakt. Ik sprak al over de rolverdeling. Een aantal is heel erg begaan met het maken van beelden. Je kunt hen ’s nachts wakker maken voor drones en camera’s. En zij hebben echt fantastisch werk geleverd. Iemand hield zich bezig met de route en de planning, en weer een ander richtte zich op licht en geluid. Ik denk dat we het verhaal heel goed in beeld hebben krijgen, en dat de samenwerking cruciaal is geweest om tot dit resultaat te komen.”

Komende donderdag vindt de première in Forum Groningen plaats. Spannend?
“Ja, ik begin nu toch wel een beetje nerveus te worden. Het is toch wel heel bijzonder om je film op het grote doek te zien. Waarbij ik hoop dat ons verhaal ook voor iedereen duidelijk is. In de afgelopen periode hebben we Edo het eindresultaat laten zien. Hij was erg enthousiast. Dat was een mooie opsteker. We hadden negentig minuten aan interview-materiaal waarbij onze film slechts dertig minuten mag duren. Je moet dan heel veel informatie overboord gooien, waarbij je hoopt dat dit geen afbreuk doet aan de kern en aan het kunnen begrijpen. Volgens Edo is het perfect, donderdag gaan we zien hoe er door het publiek gereageerd wordt.”

Je liet al heel duidelijk weten dat je graag zou willen dat meer jonge mensen kennis hebben van dit onderwerp. Wordt jullie film ook vertoond op televisie?
“Daar zijn we wel mee bezig. Nu we het eindresultaat hebben kunnen we ook actief televisiezenders benaderen. En dat is absoluut een wens. Om onze film op de NPO of op Videoland te vertonen. Ik denk dat het heel belangrijk is dat dit verhaal verteld wordt.”

De film wordt donderdagavond vertoond in Forum Groningen. Publiek is hier bij welkom. Toegangskaartjes zijn te koop op deze website.