Column Benno de Jongh | Beeldvorming

Politiek Den Haag is geobsedeerd door beeldvorming. Dat was altijd al zo, maar heeft het laatste decennium onder de kabinetten Rutte een dieptepunt bereikt.

Over drie weken verschijnt het eindrapport van de parlementaire enquête gaswinning. Ongetwijfeld zal dat een lijvig, inhoudelijk rapport zijn. Een paar mensen zullen het lezen en journalisten zullen de belangrijkste conclusies opschrijven. En vervolgens gaat de beeldvorming ermee aan de haal.

Aan het rapport wordt op dit moment de laatste hand gelegd, maar eigenlijk heeft de beeldvorming het al in haar klauwen. Het kneden van de perceptie begint al met de keus voor de dag dat het rapport verschijnt: vrijdag 24 februari. De vrijdag is sowieso een niet al te gelukkige dag om in Den Haag iets belangrijks te presenteren. De zaterdagkrant ‘zakt’ al op vrijdagmiddag, dus veel ruimte voor hard nieuws is er niet. En ja, Rutte krijgt vast een paar pittige vragen op de wekelijkse persconferentie, maar de eerste commotie sterft vrijdagnamiddag een stille dood tussen het geroezemoes van bier en bitterballen.

Bovendien is 24 februari de dag dat precies een jaar geleden Rusland buurland Oekraïne binnenviel, iets waar de media – terecht – veel aandacht aan zullen besteden. Dan is het ook nog eens de dag dat de voorjaarsvakantie in Noord-Nederland begint. Ook Den Haag gaat met reces (dat is Haags voor vakantie) en de verantwoordelijken kunnen zich dus gemakkelijk een tijdje verstoppen. Dikke kans dat een andere crisis in de tussentijd de aandacht vraagt, want daaraan geen gebrek. Kortom, van alle mogelijke dagen die je had kunnen kiezen voor de presentatie van dit belangrijke rapport, is 24 februari veruit de beroerdste.

Maar de enquêtecommissie is toch ook niet gek en kent het belang van beeldvorming? Ja, natuurlijk, ook de commissieleden willen dat hun noeste arbeid zoveel mogelijk aandacht krijgt, dat kan bijna niet anders. Des te vreemder de keuze. Maar toeval is het niet. Het kan zomaar dat over deze datum achter de schermen keihard onderhandeld is. Want op de conclusies van het rapport hebben Rutte en andere verantwoordelijken wellicht geen invloed meer, maar wel op de hoeveelheid aandacht die het krijgt.

Het zou daarom niet verbazen dat premier Rutte en vicepremier Kaag de Kamervoorzitter onder druk hebben gezet om te kiezen voor 24 februari. Ze zullen formeel het argument van de drukke agenda hebben gebruikt, terwijl de werkelijke reden is dat ze beiden maar weinig winnen bij een rapport dat vol in de spotlights staat. Immers, D66 staat er beroerd voor in de peilingen en de positie van de eigen staatssecretaris staat op het spel.

Voor Rutte staat nog meer op het spel, namelijk zijn politieke carrière. Na het rapport ‘Ongekend onrecht’ over het Toeslagenschandaal zag hij zich immers genoodzaakt af te treden. ‘Groningen’ en de toeslagen worden vaak in één adem genoemd als het gaat om voorbeelden van het falende beleid van de eeuwige premier. De roep om zijn aftreden zal sowieso klinken, de vraag is echter hoe luid.

Niet al te luid, zal Rutte denken, en hij zal ervoor zorgen dat de commotie uitgesmeerd wordt over de tijd. Dan maar een maand elke dag een beetje gezeur aan je kop over die aardbevingen, in plaats van een paar dagen heel hevig. Want in dat laatste geval kan het zijn eigen dynamiek krijgen en dat kan politiek gevaarlijk zijn. Rutte heeft slechte herinneringen aan het ‘Functie-elders-debat’. Tijdens het debat over de conclusies van het rapport, dat weken na de presentatie plaatsvindt, zal Rutte ongetwijfeld diep door het stof gaan. Hij zal nog een paar leugentjes verkopen en aan het eind van het liedje gewoon weer de steun krijgen van de coalitie.

Je kunt ook je vraagtekens zetten bij de plek waar het rapport het levenslicht zal zien, een boerderij in Zeerijp. In tegenstelling tot de datum liggen aan de keus voor de locatie geen onedele motieven ten grondslag. De commissie zegt ‘het belangrijk te vinden om haar eindrapport te presenteren in aanwezigheid van bewoners, ondernemers, agrariërs, bestuurders, deskundigen en andere betrokkenen die de commissieleden tijdens werkbezoeken aan Groningen hebben gesproken’. We hebben geen reden om daar aan te twijfelen.

Toch voelt de presentatie in Zeerijp niet goed. De ongetwijfeld snoeiharde conclusies van dit rapport zijn namelijk volledig voor rekening van Den Haag. De overheid heeft de afgelopen decennia genoeg kansen gemist om zich in Groningen op een constructieve manier te laten zien. Zo had Vijlbrief hier een dependance van zijn ministerie neer kunnen zetten, inclusief een paar honderd ambtenaren met beslissingsmacht. Om zodoende écht met bewoners met aardbevingsschade om tafel te gaan en – voor zover mogelijk – écht een oplossing te vinden. Een naïeve gedachte? Misschien. Maar denken dat je de problemen in het aardbevingsgebied aanpakt met doormodderen is pas echt naïef.

De hal van het ministerie van Economische Zaken zou een veel logischer plek zijn geweest voor de presentatie van het rapport, dat ongetwijfeld het woord ‘vermorzeld’ in de titel zal krijgen. Of het ministerie van Algemene Zaken. Of – nog beter – het Binnenhof, waar de puinhopen van de verbouwingen het symbolische decor hadden kunnen vormen van de overhandiging van het rapport aan de Kamervoorzitter.

Maar we zijn dus uitgekomen op 24 februari, in een boerderij in Zeerijp. Het vuilnis wordt zo geruisloos mogelijk, diep in de provincie, buitengezet. Wat het de overheidsbeleid voor de Groningers betekent, dat wisten we al een tijdje. Het is nu de vraag wat het rapport voor de hoofdrolspelers in Den Haag betekent. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, zeggen ze wel eens. Het paard dat ze tien jaar geleden in Groningen voor de laatste maal hebben zien weggalopperen, is inmiddels overleden. Een nieuw paard is nog niet aangeschaft. En de ruiter? Die is nog wel een tijdje aan het vergaderen in Den Haag.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl