De belangen van de Groningers zijn structureel genegeerd bij de aardgaswinning, met rampzalige gevolgen voor de Groningers. Dat zegt de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen in het rapport Groningers boven Gas dat vrijdag in Zeerijp werd gepresenteerd.
De commissie onder leiding van Tom van der Lee (GroenLinks) zegt dat Nederland een ereschuld heeft aan de Groningers. Vanaf nu moeten de belangen van de Groningers voorop gesteld worden.
Amper oog voor risico’s
Er was amper oog voor de risico’s op lange termijn, omdat de gaswinning voor de overheid, Shell en ExxonMobil, de moederbedrijven van de NAM, succesvol en lucratief was, concludeert de commissie. Er kwam pas na zeshonderd bevingen een kantelpunt. Dat was de aardbeving in Huizinge in 2012. “Niet omdat de oliemaatschappijen direct het gevaar onderkenden, maar omdat toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen adviseert de gaswinning zo snel mogelijk zo ver mogelijk terug te brengen”, aldus de commissie. De beving in Huizinge van 3.6 op de schaal van Richter richtte veel schade aan.
Rookgordijn
Dat advies werd in eerste instantie genegeerd met als argument dat er een leveringszekerheid voor het gas moest zijn. Er werd zelfs fors meer aardgas uit de Groninger bodem gepompt. De enquêtecommissie noemt het argument leveringszekerheid “een rookgordijn”. Volgens de commissie komt het echte kantelpunt pas als belangenorganisaties willen dat de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) strafrechtelijk vervolgd wordt. Pas dan zijn de Shell en ExxonMobil bereid grote stappen te zetten en ook de overheid is dan overtuigd. Maar dat is volgens de commissie ook gebeurd om de dure versterkingsoperatie van beschadigde gebouwen binnen de perken te houden.
Met 1-0 achter
“Bij het opkomen voor hun bewoners staan de regionale bestuurders vanaf de start op een 1-0 achterstand door de locatie en kenmerken van het gebied”, aldus de commissie. De regio ligt op grote afstand van Den Haag, heeft een grote economische achterstand en een hoge werkloosheid. Bovendien krimpt de bevolking en hebben bestuurders weinig ervaring met stadsvernieuwingsprocessen die relevant zijn voor de versterkingsoperatie. Ook het belang van de gaswinning voor de werkgelegenheid speelde een rol.
Onderschatting
De versterkingsoperatie is ook stelselmatig onderschat, aldus de commissie. Net als de impact op de betrokkenen wiens huis gesloopt of versterkt moest worden: “Was de aardbevingsproblematiek van het begin af aan serieus genomen, dan had veel ellende voorkomen kunnen worden. Daar komt bij dat niet alleen de Haagse beslissers de problemen lange tijd onderschatten, maar ook de rest van Nederland. Groningers hebben daardoor niet altijd op solidariteit kunnen rekenen. De opeenvolging van onderschattingen getuigt van nalatigheid jegens de Groningers. Hun belangen en leed zijn stelselmatig miskend”.
Ereschuld
De commissie vindt dat Nederland een ereschuld heeft aan Groningen: “Nederland heeft in de afgelopen decennia flink geprofiteerd van de aardgasbaten uit het Groningenveld: 363 miljard euro vloeide in de schatkist terwijl 66 miljard euro als winst naar aandeelhouders Shell en ExxonMobil ging. Deze baten vormden een belangrijke pijler onder de nationale welvaart. Maar Groningen blijft achter met de lasten: de schade, de onveiligheid, de gevolgen voor het landschap, de pijn bij Groningers”.
De staat en de oliemaatschappijen zijn volgens de commissie als eerste aan zet om die ereschuld af te betalen. Dat moet niet alleen met geld, maar ook met menskracht gaan.
Schadeafhandeling menselijker
De commissie vindt dat de schadeafhandeling eenvoudiger en soepeler moet worden. “De schadeafhandeling moet voor bewoners milder, makkelijker en menselijker worden. Bewoners van het gaswinningsgebied gaan al te lang gebukt onder de nadelige kanten van de schadeafhandeling. Ook moeten bewoners snel duidelijkheid krijgen over de versterking. Het zwalken in de versterkingsaanpak moet stoppen”.
Groningers boven gas
Groningen moet ook een toekomstperspectief krijgen, zegt de commissie. Daarvoor is niet alleen geld nodig, maar ook het vestigingsklimaat voor bedrijven en inwoners moet beter. Er moet ook meer geld komen voor versterking, schadeafhandeling en het opruimen van gasputten. Ook moeten de oliemaatschappijen afzien van claims op niet gewonnen aardgas.
De commissie doet ook diverse aanbevelingen om niet alleen de sturende rol van de Tweede Kamer te vergroten, maar ook om de kennis over de Groninger bodem te verbeteren. De verantwoordelijken voor de gaswinning en de afhandeling van de schade moeten in gesprek met de Groninger, aldus de commissie: “De belangen van de Groningers moeten daarbij niet langer ondergeschikt zijn aan het belang van gaswinning: Groningers boven gas”.
