Paas zat klem tussen Groningers en Haagse schatkist: “We waren niet in staat om het te veranderen”

Lokale en regionale bestuurders waren niet bij machte om het gaswinningsmonster te temmen. Dat beeld schetst Commissaris van de Koning René Paas (CDA) zondag in het televisieprogramma Buitenhof.

“Het enige wat er de afgelopen jaren toe deed was de staatskas. Ik hoop dat dit rapport bij gaat dragen aan het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen in het aardbevingsgebied. En daar blijf ik mij keihard voor inzetten.” Dat zegt Paas aan het eind van het gesprek. Eerder heeft de Commissaris al laten weten niet verrast te zijn over de inhoud van het rapport van de Parlementaire Enquêtecommissie: “Er worden hele heldere aanbevelingen en conclusies geschetst. En het beeld dat geschetst wordt over het systeemfalen, daar ben ik niet van geschrokken. Je zag het vrijdag ook in de zaal waar de presentatie plaatsvond. Dat mensen met tranen in hun ogen toekeken. Eindelijk was daar die erkenning. Eindelijk werd gezegd wat wij al heel lang zeggen. En de commissie doet dat heel streng en met hele zware woorden waarbij woorden als rookgordijn en Groningen voelde zich niet alleen een wingewest maar was ook een wingewest, gebruikt worden.”

“In rapporten kunnen mensen niet wonen”
Voor Paas is het rapport ook belangrijk: “Maar uiteindelijk moeten we ook erkennen dat het maar een rapport is. In rapporten kunnen mensen niet wonen. Maar het begint met erkenning. En de komende tijd zullen we moeten afwachten en zullen we moeten blijven bevechten waar we recht op hebben. We zullen moeten stoppen met Groningen gebruiken als wingewest, en er zal actie ondernomen moeten worden om het recht te zetten.”

“Over de hele gaswinning hangt een waas van geheimzinnigheid”
De Commissaris erkent dat zijn eigen rol ook ter discussie staat: “Maar lokale en regionale bestuurders waren niet bij machte om het tij te keren. Dit rapport gaat over alle bestuurders, ook over mij. De commissie schrijft over een gesloten bolwerk met mensen aan de knoppen die weinig gespecialiseerde knowhow hebben. Het zijn mensen die in Leiden op school hebben gezeten, in klassen met vriendjes die nu de baas zijn bij de oliebedrijven. Over de hele gaswinning hangt een waas van geheimzinnigheid, waarbij het gasgebouw met opzet ingewikkeld is gemaakt. Lokale en regionale bestuurders waren niet op de hoogte van de regels van het spel, die moesten zoeken naar informatie. Gemeenten en provincie werden geconfronteerd met de noodzaak om op te komen voor de belangen van de inwoners, en dat hebben ze volledig gedaan. Maar je kunt niet opscheppen over de resultaten die zijn bereikt.”

“Als lokale bestuurders waren we niet in staat om in het bolwerk een bres te slaan”
Paas beschrijft een gasmonster dat niet te temmen viel: “We hebben eindeloos gelobbyd. We hebben de Staat drie keer voor de rechter gesleept. We hebben gezegd u wint teveel gas en u trekt zich niets aan van onze zienswijzen. Drie keer zijn we in het gelijk gesteld. Dat is in de rol van provincie en landelijke overheid erg ongebruikelijk. Als lokale bestuurders zijn wij niet in staat geweest om in dit bolwerk een flinke bres te slaan. En niet alleen wij, maar ook de Kamer zat er bij en verschillende ministers hebben ook maar weinig bereikt. Het is een systeemfalen.”

Tekst gaat verder onder de tweet:

“Volledige sluiting van het Groningenveld was tot 2018 geen optie”
In het rapport is ook een mail van Paas aan Rutte te vinden, verstuurd in juni 2017. In de mail schrijft Paas dat Nederland, en ook Groningen, niet gediend is bij een pijlsnelle afbouw van de gaswinning. In een bijzin wordt door Paas geschreven dat NAM en haar moeders (Shell en Exxon) ongerust zijn over de grillen van de overheid. Paas: “In die mail kom ik op voor de belangen van de Groningers. Er is op dat moment nog geen sprake van enige afbouw. De gaskraan staat wagenwiijd open. Tot 2018 was er geen sprake van sluiting. Onze hoofdboodschap was minder winnen, dan wordt het veiliger. Volledig sluiten was geen optie omdat er geschermd werd met leveringszekerheid, waarbij het argument was dat Nederland anders in de kou zou komen te zitten.”

“De hoofdboodschap was, kom met een afbouwplan”
De presentator van het programma probeert Paas klem te zetten met de opmerking dat inwoners op dat moment allang riepen dat de gaswinning gestopt moest worden. Bovendien wordt niet begrepen waarom de Commissaris specifiek de oliebedrijven in de e-mail aanhaalt. “We hebben toen aangedrongen bij het kabinet om te komen met een ambitieus afbouwplan. Daar was op dat moment totaal geen sprake van. Waarom ik de oliebedrijven heb benoemd, ik weet niet meer in welke context die zin er aan toe is gevoegd. De hoofdboodschap was heel helder, kom met een afbouwplan. Dat we sneller naar nul moesten, dat inzicht is later gekomen dat dit kon.”

“Er zal de komende jaren flink geïnvesteerd moeten worden”
Paas maakt duidelijk dat het de komende tijd vooral over de Groningers moet gaan: “Ik vind het belangrijk dat de levens van Groningers die de afgelopen decennia zwaar de dupe zijn geworden van gaswinning. Hun huizen, waar mondjesmaat en altijd te krenterig werd omgegaan met herstel. Hun kinderen, waarbij Groningse kinderen de laagste rapportcijfers geven qua levenskwaliteit. Dat in al deze mensen, daar zal de komende jaren flink in geïnvesteerd moeten worden. Qua herstel betekent het dat de handrem er af moet. Dat het bureaucratisch doolhof gaat verdwijnen. Mensen die systematisch de dupe zijn geworden, die moet je helpen. Die moeten de kans krijgen om verder te gaan met hun leven.”

“Met erkenning zijn we nog niet klaar”
De Commissaris maakt duidelijk dat geld altijd heel erg moeilijk is geweest: “Wat ik heb geleerd is dat je nooit assertief genoeg kunt zijn. En daarnaast heb ik geleerd dat als er geen externe kracht is die de staat drukt in een andere rol om beter op te komen voor de inwoners van Groningen, die ook inwoner van Nederland zijn, dat provincie- en regiobestuurders niet in staat zijn om het eigenstandig te veranderen. Het gaat om de levens van de inwoners. Men heeft nu met het rapport erkenning gekregen. Maar met die erkenning zijn we nog niet klaar. In hun levens moeten het nu gaan veranderen. En daar blijf ik mij als Commissaris keihard voor inzetten.”