Column Benno de Jongh | Het eerlijke verhaal

U bent dom. Een niet zo’n klein beetje ook. Wie de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen volgt, kan niet anders concluderen dat de meeste politieke partijen en media vinden dat u compleet achterlijk bent.

Wie had gehoopt dat politici in deze campagnetijd pijnlijke keuzes zouden benoemen en vergezichten zouden schetsen, komt bedrogen uit. De campagne die u voorgeschoteld krijgt is weer een stukje infantieler dan de vorige keer, en dat is op zichzelf al behoorlijk knap.

De eeuwige premier spant de kroon als het gaat om de fixatie op beeldvorming. Ruttes premierschap is ondertussen verworden tot de kunst van het vermijden, liegen, uitstellen en negeren. Rutte laat weten ‘heel graag’ aan te schuiven bij Vandaag Inside, ‘behalve als er boeren, toeslagenouders, politiek duiders of Groningers in het publiek zitten’. Wilfred Genee en Johan Derksen kan hij nog net aan, maar die onvoorspelbare onbekende Nederlanders, de burger zeg maar, nee, dat gaat echt te ver.

Ruttes spindoctor ontkende dat de VVD deze eisen had gesteld en kwam daar vervolgens weer op terug door te zeggen dat de eisen met de veiligheid van de premier te maken zouden hebben. Die levensgevaarlijke toeslagenouders en politiek duiders!  En vergeet vooral de Groningers met aardbevingsschade niet, een groep die al jarenlang de criminaliteitscijfers aanvoert! De redactie van Vandaag Inside weet wat ze te doen staat: een studio vullen met gasten uit alle hoeken van het land die op een of andere wijze gedupeerd zijn door de overheid. Wel even goed screenen, maar dat lukt de beveiligers van John de Mol vast.

Terwijl het over de problemen in de provincie zou moeten gaan, worden de Statenverkiezingen meer dan ooit gekaapt door de landelijke politiek. Niet ter zake doende vragen als ‘Leidt de combinatie van PvdA en GroenLinks tot electoraal eerherstel?’ voeren de boventoon in de campagne, merkt ook oud-politicus Jaap Jelle Feenstra op in zijn ingezonden brief in de Volkskrant. Feenstra heeft een mooie oplossing: de spreiding van de Provinciale Statenverkiezingen. We houden eerst verkiezingen in Groningen, twee maanden later in Friesland, weer twee maanden later in Drenthe, enzovoort. Dan ligt de focus hoogstwaarschijnlijk een stuk meer op inhoudelijke vraagstukken in de provincie.  En misschien hebben landelijke media dan ook oprechte interesse voor de wingewesten, zonder dat het als een verplicht nummertje aanvoelt.

Het smoesje dat de verkiezingen ook over de Eerste Kamer gaan en dat landelijke politici daarom overal hun snuit moeten laten zien, heeft amper waarde. Want de Eerste Kamer is al lang geen reflectiekamer meer, waar wetten op hun merites beoordeeld worden. Het is sinds Rutte, en eerlijk gezegd ook al daarvoor, verworden tot een tweede Tweede Kamer, waar partijpolitiek de boventoon voert.

Moeilijke dossiers worden steeds vaker over de Haagse schutting geflikkerd. Het zijn niet de landelijke ambtenaren die het erf op gaan om ‘het gesprek met de boeren aan te gaan’. Nee, dat mogen de provincies zelf doen. Remkes merkte terecht op dat Den Haag de provincies ziet als haar ‘uitvoeringsloketten’. Tegelijkertijd heeft de provincie over de asielproblematiek of grote windmolenparken die de Groningers wordt opgedrongen, niets meer te zeggen.

De schoonheid van het idee van Feenstra voor aparte verkiezingen per provincie zit ‘m vooral in z’n simpelheid. Maar laten we eerlijk zijn: goede, simpele ideeën halen het zelden in Den Haag. Zeker niet als er geen duidelijke electorale voordelen aan vastzitten voor de gevestigde partijen.

Het bedroevend lage niveau van de campagne is niet alleen aan politici te wijten. De media, en dan vooral de landelijke televisie, hebben het politieke debat laten verworden tot een parade van goedkope oneliners, domme filmpjes en gekakel. Zowel politici als journalisten laten zich verstikken door strakke formats, waarbij de lijsttrekkers naarstig hun uit het hoofd geleerde zinnetjes over tafel smijten, bang als ze zijn dat ze voor het einde van het gesprek de beurt niet meer krijgen.

Politici hebben hun mond vol van ‘het eerlijke verhaal’, een term zo sleets als een afgedragen slip. Het enige echte eerlijke verhaal is dat campagneteams en media elkaar in een verstikkende wurggreep houden. Het begon met RTL, dat doodleuk een debat afgelastte omdat de VVD weigerde deel te nemen. In ‘Pauws Verkiezingsdebat: Linksom of Rechtsom’ gaan vier onverkiesbare politici van twee partijen (of drie als je PvdA en GroenLinks apart telt) over tegenstellingen debatteren die eigenlijk amper tegenstellingen zijn.

De omroepen kopiëren gedachteloos formats uit de Verenigde Staten, maar vergeten dat daar doorgaans twee kandidaten het tegen elkaar opnemen en hier meer dan tien. Maar zo moeilijk is het niet. Neem gewoon iets meer tijd. De studio is toch al gehuurd en de presentator heeft de avond echt geen andere afspraken. Houd gerust eens een debat met zes politici van twee-en-een-half of drie uur. In de Kamer staan ze soms tien uur te debatteren. Het is tenslotte een van je kerntaken als omroep. Al die focus op de inhoud is een beetje eng, maar het went vast snel.

In Den Haag is tenminste nog duidelijk wie het voor het zeggen heeft, namelijk Rutte. In Hilversum weet niemand dat. Is het de producent, de omroep, de zenderbaas, de presentator of de campagneteams?

Maar eigenlijk is het natuurlijk allemaal uw schuld. Want u hebt de aandachtspanne van een goudvis. En – laten we eerlijk zijn – u snapt ook maar heel weinig van de finesses van de politiek. Dus kunnen de omroepen niet veel anders dan het opdienen van hapklare brokjes.

Het is prettig dat de bekende Haagse politici op de buis zijn, want die kent u tenminste, toch? En laten we eerlijk zijn: het is ook wel fijn dat we de verkiezingen van de Staten, waterschappen en de Eerste Kamer tegelijkertijd doen, nietwaar? Want dan is volgende week gelukkig alles weer voorbij.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl