Het is geen verrassing dat er afgelopen week munitie uit de Tweede Wereldoorlog is aangetroffen nabij zwemlocatie De Lijte bij Haren. Dat zeggen Joël Stoppels van Battlefield Tours en Heiko Ates van het Victory Museum in Grootegast.
“Als je grondwerkzaamheden uit gaat voeren in dit gebied is het heel slim om goed grondonderzoek te doen”, vertelt Stoppels. “De zwaarste gevechten bij de bevrijding van Stad vonden plaats aan de zuidkant. Dus dat bij deze werkzaamheden een Britse pantsergranaat is gevonden, dat is helemaal niet vreemd. De Canadezen gebruikten Britse munitie.”
Provincie: “Geen verhoogd risico”
In het gebied wordt gewerkt aan de realisatie van een ecologische verbindingszone. De pantsergranaat werd aan het einde van vorige week gevonden in een weiland, vlak bij zwemplek De Lijte en de camperplaats aan het Paterswoldsemeer. Voordat de werkzaamheden begonnen is onderzoek gedaan op de aanwezigheid van munitie. Volgens de provincie is er ‘geen verhoogd risico’ op onontplofte bommen. “Ondanks dit uitgebreide vooronderzoek blijft er een klein risico bestaan”, aldus een woordvoerder van de provincie.” De pantsergranaat is door de EODD verwijderd. Het betrof een 25 ponds PDR van Britse makelij. Omwonenden laten weten zich zorgen te maken omdat zich wellicht nog meer munitie in het gebied bevindt.
Joël Stoppels: “Canadese artillerie bestookte vanaf Haren en Eelderwolde de Duitsers aan de zuidkant van Stad”
Stoppels: “Er is in dit gebied heel veel gebeurd. De bevrijding in april 1945 ging razendsnel. Groningen Airport Eelde, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in gebruik was als Duits vliegveld, werd door de geallieerden gebruikt als verzamelplek. Men rukte vanuit Assen op richting Paterswolde. Daarbij werd er een hele ring gemaakt. Die opmars ging ook zo snel dat men bij De Punt op een colonne Duitse troepen stuitte die zich nog aan het terugtrekken was. Daar zijn schermutselingen geweest. Ook stond er in het gebied rond Haren en Paterswolde Canadese artillerie opgesteld waarmee Duitse doelen werden bestookt. De Duitsers hadden zich bijvoorbeeld verschanst op het voormalige Suikerunieterrein, en hadden zich ingegraven in loopgraven in het Stadspark.”
“Het werd gedumpt in een kanaal of meer”
“Ik kan me ook een foto herinneren waarop je ziet dat Canadezen oprukken richting Stad. Daarbij liggen er op de weg verschillende grote hulzen. Sowieso lag er na de bevrijding veel munitie op straat. Het opruimen in die tijd ging anders dan wat je nu zou verwachten. De mensen wilden heel snel van het oorlogsbeeld af. De bevrijding was gevierd en men wilde weer zo snel mogelijk het leven oppakken. Oorlogssporen werden uitgewist. Munitie werd bijvoorbeeld in een kanaal gedumpt. Of in een meer.”
Heiko Ates: “In 1942 is een Engels vliegtuig neergestort aan de rand van het Paterswoldsemeer”
Ates sluit zich bij de woorden van Stoppels aan dat er in het gebied veel is gebeurd. “Het was in 1942 dat een Engels vliegtuig, dat onderweg was naar Duitsland om daar steden te bombarderen, door een Duitse nachtjager werd neergehaald. Dit vliegtuig is in de buurt van de Meerdijk, op de oever van het Paterswoldsemeer neergestort. De piloot heeft eerst de bommen gedropt om daarmee gewicht te verliezen. Die sporen vind je vandaag de dag ook nog terug in het landschap. De piloot kwam uiteindelijk met zijn toestel bij het meer terecht. Het vliegtuig brak bij het neerstorten in tweeën. Een deel bleef op de oever liggen, een ander deel, waaronder de motoren, zijn het water ingeschoven. Door de jaren heen zijn veel spullen verwijderd en geborgen, maar ik kan me voorstellen dat er ook nog wel wat munitie is blijven liggen. Zo’n vliegtuig had niet alleen bommen, maar ook andere munitie aan boord.”
“Er is in het gebied flink gevochten”
Ates, die tot enkele jaren geleden met zijn oorlogsmuseum aan de Ulgersmaweg zat, maar tegenwoordig in Grootegast is gevestigd, vertelt dat er in het gebied veel oorlogstuig aanwezig was. “Vliegveld Eelde was een geheim vliegveld. Ter afleiding hadden de Duitsers een nep vliegveld aangelegd bij Peest. Het verhaal gaat dat daar ook houten vliegtuigen stonden en dat de geallieerden er ook bombardementen hebben uitgevoerd. Ondanks dat Eelde geheim moest blijven heeft het nooit de status van bijvoorbeeld Leeuwarden gekregen. Leeuwarden was de locatie waar nachtjagers opstegen. Of er ook bombardementen op Eelde hebben plaatsgevonden, dat weet ik niet. Wel is er in het gebied gevochten. Er zal ongetwijfeld nog veel in de grond te vinden zijn.”
“Eelde werd na de oorlog gebruikt als dumpplaats van oorlogsmaterieel”
Stoppels over vliegveld Eelde: “Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het door de Duitsers gebruikt om er Messerschmitt BF 109’s te laten opstijgen. Ook bommenwerpers waren er gestationeerd, die vanaf Eelde opstegen om Engelse steden te bombarderen. Kort voor de bevrijding zijn er door de Duitsers vliegtuigbommen ingegraven met als doel om het vliegveld op te blazen. Vliegtuigmunitie is ook op andere plekken gebruikt. Van de Stoeldraaierstraat in Stad is bekend dat daar een Duitse truck met vliegtuigmunitie is ontploft. Je moet je voorstellen dat de Duitsers steeds krapper in hun vliegtuigen kwamen te zitten. Terwijl de munitie er wel was. Na de bevrijding is Eelde gebruikt als dumpplaats van oorlogsmaterieel dat niet meer nodig was. Dus als je mij vraagt of ik verbaasd ben dat er munitie is aangetroffen, dan zeg ik nee. In het gebied rond Eelde zag er nog genoeg te vinden zijn. Is het belangrijk om goed onderzoek te doen als je gaat graven? Absoluut.”
In februari 2013 werd op Groningen Airport Eelde een Duitse vliegtuigbom gevonden die in 1945 door de bezetter was ingegraven. Deze werd door de EODD onschadelijk gemaakt:
