De BBB wil nadenken of er misschien toch nog een vijfde partij toegevoegd moet worden aan de beoogde coalitie. Dat werd maandagavond duidelijk tijdens een vergadering van Provinciale Staten. Het formatieproces gaat geleid worden door Ard van der Tuuk (PvdA) die ook informateur was.
De nieuwe coalitie moet gaan bestaan uit BBB, Het Groninger Belang, PvdA en ChristenUnie. Fractievoorzitter Bram Schmaal van Het Groninger Belang legt kernachtig uit wat het doel van het nieuwe college wordt: “Er moet iets veranderen in de manier hoe Provinciale Staten werken. Het moet op een andere manier. Wij denken dat door voor een smalle meerderheid te gaan, en om op hoofdlijnen te gaan werken, we slagvaardiger kunnen opereren. En ja, dat is spannend. Want wat is een hoofdlijn? En wat als er over een bepaald thema geen hoofdlijn is? Hoe gaan we het dan doen? Het zijn vragen die allemaal voor het formatieproces zijn. Het doel is om in gezamenlijkheid tot iets goeds te komen voor onze inwoners. De handschoen ligt daarbij ook in deze zaal. Niet de coalitie bepaalt, maar de rol van de oppositie is dubbel zo belangrijk. Wat zijn volgens u als Statenleden goede punten? Wat kan ons verbinden?”
Fredric Geijtenbeek (ChristenUnie): “Door op hoofdlijnen te gaan werken liggen er kansen om met veel partijen samen te werken”
Fredric Geijtenbeek is fractievoorzitter van de ChristenUnie. “Eigenlijk zijn we het over heel veel thema’s in deze Staten wel met elkaar eens. Er zijn zorgen over stikstof en mijnbouw. En we vinden allemaal dat er toekomst moet zijn voor de landbouw, voor een leefbaarder platteland, voor een beter openbaar vervoer. Door op hoofdlijnen te gaan werken liggen er kansen om met veel partijen te gaan samenwerken. Onze fractie vindt inderdaad dat een bestuur van vijf partijen sterker was geweest. Maar wij kunnen ook goed leven met het huidige voorstel waarbij BBB, Het Groninger Belang, PvdA en de ChristenUnie een coalitie gaan vormen. Maar de sleutel van het succes ligt in deze Statenzaal. Bij u als Statenleden, bij alle partijen. Want ook de ideeën van andere partijen doen er de komende jaren toe. Wij hopen in ieder geval op een hoofdlijnenakkoord dat breed gesteund gaat worden.”
Zesde onafhankelijke gedeputeerde
Wanneer Geijtenbeek spreekt is de avond aan het Martinikerkhof al redelijk ver gevorderd. De vergadering begon namelijk met een uitleg van informateur Ard van der Tuuk. Van der Tuuk, die tevens burgemeester is van het Westerkwartier, vertelde dat de beoogde coalitie de meeste kans van slagen heeft. Deze partijen worden namelijk in elke voorkeursvariant het vaakst genoemd. Het nieuwe College gaat bestaan uit vijf gedeputeerden. Twee zijn van BBB-huize, de andere partijen leveren één gedeputeerde. Daarnaast is het de bedoeling dat er een zesde gedeputeerde komt die zich enkel met de mijnbouw bezig moet gaan houden. Deze gedeputeerde moet boven de partijen staan.
Informateur Ard van der Tuuk: “De wereld staat niet stil”
Van der Tuuk noemt een hoofdlijnenakkoord belangrijk: “De wereld staat niet stil. Het lijkt wel alsof er elke dag een crisis bij komt, of dat een crisis intensiveert. De oorlog in Oekraïne en het geopolitiek spel waar we in een sneltreinvaart in terecht zijn gekomen. Wat gaat dat voor ons betekenen? Banken in Amerika die omvallen, de slechte economische vooruitzichten en de hoge inflatie. En de stikstofcrisis. We horen over het indrukken van een pauzeknop en tegelijkertijd versnellen. Het heeft ook raakvlakken met Groningen.”
“Er is een stevige bestuurslaag nodig”
“De verkiezingen op 15 maart kenden een grote opkomst. Het signaal dat werd afgegeven was er eentje van wantrouwen. Maar ook eentje met de vraag om hoop en perspectief in deze woelige tijden. Alle partijen hebben dat signaal verstaan. Het is alle partijen duidelijk dat de Provinciale Staten goed in positie moet worden gezet. Er moeten stappen worden gemaakt, er moet verbinding worden gezocht met de burgers, met de andere overheden en met instanties en bedrijven om slagkracht te maken. Er zal goed bepaald moeten worden wat er aan de orde moet komen. Maar gedurende de periode moet er ook gedurfd worden om het hoofdlijnenakkoord aan te passen. Het zijn immers woelige tijden. En dat moet kunnen zonder gezichtsverlies te lijden. Wat nodig is, is een stevige bestuurslaag met verbindingen naar Den Haag, naar Brussel en naar andere overheden. De Statenleden zijn op hun beurt in staat om het verschil te maken in het aanpakken van de problemen die spelen. Er moet perspectief komen voor Groningen. Er moet gewerkt worden aan de toekomst van Groningen.”
Agnes Bakker (SP): “Hoe kun je spreken van een stevig bestuur als de beoogde coalitie een krappe meerderheid heeft?”
Toch roept het bij veel partijen vragen op. Melissa van Hoorn van GroenLinks vraagt zich bijvoorbeeld af waarom niet voor een brede coalitie is gegaan. Fredric Geijtenbeek van de ChristenUnie: “Er wordt gesproken over een bredere dialoog met verenigingen en bedrijven. Hoe moet hier invulling aan worden gegeven?” Sander Claassen van D66: “Hoe is de beoogde coalitie een balans tussen Stad en Ommeland en tussen conservatief en progressief? BBB kiest voor een smalle meerderheid. Hoe zit het met de stabiliteit en de risico’s?” Agnes Bakker van de SP: “Hoe kun je spreken van een stevig bestuur als de beoogde coalitie een krappe meerderheid heeft?”
Informateur Ard van der Tuuk: “De grootste partij kiest voor een smalle meerderheid”
Van der Tuuk: “Het belangrijkste wat naar voren is gekomen tijdens de gesprekken is om de Staten in positie te brengen. Om het ambt er toe te laten doen. Dit uitgangspunt is belangrijker dan wie met wie gaat samenwerken. Tijdens de gesprekken met alle partijen heb ik gezocht naar verdieping op inhoud. Maar dit bleef aan de oppervlakte. Zowel bij de eerste als tijdens de tweede gespreksronde. Voor mij was duidelijk dat ik die weg niet kon bewandelen, dus ben ik gaan kijken naar andere wegen. Als er gevraagd wordt naar de coalitievariant die nu op tafel ligt: deze partijen werden het vaakst genoemd. De grootste partij kiest voor een smalle meerderheid.”
“Meerderheid zoeken op thema’s, dit kan in wisselende samenstellingen”
“Op de vraag van de ChristenUnie, en ik kijk daarbij even naar mevrouw Wulfse van de VVD. Mevrouw Wulfse gaf namelijk tijdens het gesprek mooie voorbeelden hoe je de dialoog kunt starten. Door bijvoorbeeld een hackathon te organiseren, of door open dialogen met de samenleving. Afhankelijk van het onderwerp kun je nadenken over welke vorm je kiest. Daar liggen veel mogelijkheden. Op de vragen van D66 kan ik zeggen dat er niet op die manier naar de opdracht is gekeken. De risico’s zijn nadrukkelijk aan de orde gekomen. Een hoofdlijnenakkoord is belangrijk, waarbij onderling afstemming wordt gezocht. Er zal afgesproken moeten worden welke onderwerpen versneld aan de orde gebracht moeten worden. Afspraken zijn belangrijk voor je van start gaat. En op de vragen van de SP: er zal een meerderheid gezocht moeten worden op de thema’s. En dit kan in wisselende samenstellingen.”
Gouke Moes (BBB): “Op de Grote Markt sprak ik met een jonge meid die het leven niet meer zag zitten”
De BBB werd bij de verkiezingen van vorige maand de grootste partij. Fractievoorzitter Gouke Moes maakte in een emotioneel betoog duidelijk waarom het belangrijk is dat er iets moet gebeuren. “Wat drijft mij om hier te staan? De verhalen van Groningers raken mij. In de aanloop naar de verkiezingen sprak ik met een mevrouw in Vinkhuizen die haar hondje aan het uitlaten was. Ze vertelde dat Nederland geregeerd wordt door een clubje kwaadwillenden. Een jongen in Stadskanaal vertelde mij dat er zoveel overlast is van asielzoekers. Hij had echt geen hekel aan asielzoekers, maar hij was klaar met de overlast. In Winsum was er een man wiens moeder tijdens de coronaperiode in haar eentje moest sterven. Een mevrouw mailde ons dat er niet genoeg verse producten meer te verkrijgen zijn in de Voedselbank. En op de Grote Markt sprak ik met een jonge meid die het leven niet meer zag zitten. Zij wist zeker dat de wereld in 2050 niet meer leefbaar zal zijn.”
“Ik roep mijn collega’s op om oog te hebben voor waar we hier voor zijn”
Moes met tranen in de ogen: “Het zijn echte zorgen, het zijn echte verhalen van echte mensen. En daarom sta ik hier. Ik roep mijn collega’s in deze zaal op om oog te hebben voor waar we hier voor zijn. We verliezen veel te vaak en veel te snel de mens uit het oog. Door te werken met een hoofdlijnenakkoord willen we meer ruimte laten aan de Staten. Dat de oppositie meer ruimte krijgt voor een constructieve inbreng. Halverwege de bestuursperiode willen we een brede evaluatie. Na twee jaar willen we kijken waar we staan. We roepen alle partijen ook op om input te geven die we mee kunnen nemen in het formatieproces. Voor mijnbouw willen we een gedeputeerde die breed gedragen wordt, waarbij we samen een vuist kunnen maken. Voor het komende formatieproces is een kundig formateur nodig. Daarom willen we Ard van der Tuuk voordragen als formateur. Wij hopen op een goed proces waarbij we het beste naar boven kunnen halen.”
Sander Claassen (D66): “Het blijft allemaal wat vaag”
Toch is het ook een vergadering waarbij duidelijk wordt dat BBB een nieuwe en nog onervaren partij is. De bijdrage van Moes leidt tot veel vragen. Frustratie is zichtbaar wanneer duidelijk wordt dat niet alle vragen beantwoord worden en er zelfs een derde termijn nodig is. Sander Claassen van D66: “U wilt heel duidelijk de bal bij de oppositie leggen die mee moeten kunnen praten bij het formatieproces. Wat verwacht u van ons? Wat verwacht u anders dan wat we al bij de informateur hebben achtergelaten?” Moes: “Speerpunten kunnen bij ons neergelegd worden.” Claassen: “Als partij willen we ons goed voorbereiden. Moeten we dat in een brief beschrijven? Welke punten verwacht u?” Moes: “Het is voor ons ook zoeken. Maar er kan zeker input geleverd worden.” Claassen: “Maar wilt u dan onderhandelen met de 43 Statenleden? Gaat het niet heel veel tijd kosten, terwijl er haast gemaakt moet worden?” Moes: “Het proces is voor iedereen nieuw. We willen niet iedereen input laten geven, maar we willen punten die u aandraagt meenemen in de formatieonderhandelingen. We zijn niet uit op een monsterakkoord, maar we willen overal serieus naar kijken.” Claassen: “Ik vind dat het wat vaag blijft allemaal.”
Robert de Wit (CDA): “Dus we kunnen een stuk met speerpunten schrijven, naar u sturen, en veel succes er mee?”
Robert de Wit van het CDA: “Dat BBB een nieuwe partij is, en dat alles een plek moet krijgen, dat begrijp ik. Dat kost tijd. Maar het verbaast mij dat een maand na de verkiezingsuitslag er geen concreet voorstel ligt hoe partijen informatie aan kunnen leveren. Hoe ziet de procedure er uit?” Moes: “Door gespreksrondes zal er actief input op worden gehaald. Er is geen concreet voorstel, maar er kan bijvoorbeeld ook een stuk worden geschreven.” De Wit: “Dus een stuk maken en veel succes ermee?” Moes: “Een gesprek is ook prima, daar wil ik graag naar luisteren.”
Twijfels
Toch knaagt het bij verschillende partijen. Zo is er onduidelijkheid over de duidelijkheid wat de beoogde coalitie precies wil. Ook wordt er getwijfeld over de smalle meerderheid. Meerdere partijen pleiten er voor om een vijfde partij bij te plaatsen. Ook is er twijfel over de zesde gedeputeerde. Meerdere partijen vinden dat een gedeputeerde die door de Staten wordt aangesteld teveel raakvlakken heeft met de Commissaris van de Koning. Een gedeputeerde uit de beoogde coalitie lijkt de partijen dan ook beter.
Gouke Moes: “Naam de mijnbouwgedeputeerde wil ik hier niet gaan noemen”
Gouke Moes: “We willen als partij nog goed nadenken of er wellicht nog een vijfde partij toegevoegd moet worden.” Over de zesde gedeputeerde blijkt er al een naam op tafel te liggen: “Deze naam ga ik niet noemen. We hebben al wat voorwerk gedaan. We hebben gezocht naar iemand die dit goed kan doen en niet beslist namens onze partij opereert. Iemand die de situatie goed en snel kan oplossen. De persoon is belangrijker dan de juiste kleur.” Dit leidt tot frustratie bij Melissa van Hoorn van GroenLinks: “Maar u wilt transparantie. Dat mensen meedenken. Maar ondertussen circuleren er al namen en zijn deze mensen ook benaderd.” Erik Jan Bennema van de VVD: “Zijn de andere coalitiepartijen op de hoogte van deze naam?” Moes: “De andere partijen zijn op de hoogte. Maar nogmaals, we hebben enkel voorwerk gedaan. Het heeft geen pas om nu al namen te noemen. Het is iemand die dit in onze ogen goed kan doen en het goed op kan lossen.”
Het is nog onbekend wanneer de formatieonderhandelingen gaan beginnen. Hier wordt binnenkort duidelijkheid over verwacht.
