Column Benno de Jongh | Poppetje

Het enige oprechte aan het optreden van Mark Rutte dinsdag in Garmerwolde was de iets te hoge tafel waaraan hij zat en de lullige kamerplant op de achtergrond. Voor de rest was zijn verhaal er vooral op gericht zijn politieke leven te verlengen. Zoals we dat van de eeuwige premier gewend zijn.

De pauzes tussen zijn woorden moesten oprechtheid suggereren. Het uitgestreken gezicht moest de Groningers het idee geven dat het nu écht menens is. Het contrast met Hans Vijlbrief, die naast hem aan tafel zat, kon niet groter zijn. Nadat de eeuwige premier zijn woorden staccato voorlas, was er bij Vijlbrief zelfs even een snik te horen.

Alle emotie ten spijt, ook Vijlbrief tolt sinds zijn aantreden rond in de Haagse logica. Hij heeft de mond vol van de ‘ereschuld’, een begrip dat al de eerste verschijnselen van slijtage begint te vertonen. Desondanks kon hij de rest van het kabinet er niet van overtuigen om de verlangde 30 miljard aan Groningen toe te vertrouwen. Terwijl het kabinet met speels gemak vele miljarden in het stikstoffonds en klimaatfonds pompt; onduidelijke , ondemocratische en ideologische hobbyprojecten. Nee, we moeten deze staatssecretaris niet heilig verklaren. Maar eerlijk is eerlijk, na de troosteloze parade van VVD-apparatsjiks is de D66’er een verademing. Vijlbrief is de eerste bewindspersoon op het gasdossier die een klein beetje menselijkheid toont.

Heel even toonde ook Rutte in Garmerwolde z’n menselijkheid. Op het moment van de snik van Vijlbrief legde de premier de hand op diens schouder. Even snel als de arm het beeld binnenkwam, verdween-ie weer. Rutte, zich elke seconde van de dag bewust van de beeldvorming, moet ongetwijfeld gedacht hebben: ik kan niet uitgebreid een bewindspersoon een hart onder de riem steken, terwijl ik dat bij de Groningers nog nooit heb gedaan.

Mark Rutte is geen slecht mens. Wel is hij de slechtste premier sinds De Geer, daar hoeven we het oordeel van de toekomstige historici niet voor af te wachten. Het blijft knap hoe hij lange tijd een aanzienlijk deel van de kiezers ervan heeft kunnen overtuigen dat zijn kabinetten goed omspringen met de staatsfinanciën, al die jaren misschien wel zijn belangrijkste verkooptruc. Alleen al het gasdossier laat het tegendeel zien. Want de 500 miljard euro gas die nog in de grond zit, had met een fatsoenlijke behandeling van de gedupeerden waarschijnlijk nog opgepompt kunnen worden. Het is al treurig genoeg wanneer je als kiezer geen biet geeft om de Groningers. Dat je ook nog eens weinig lijkt te geven om de besteding van je eigen belastinggeld getuigt wel van erg veel desinteresse.

Desondanks hoor je nog steeds mensen zeggen: wie anders dan Rutte moet het doen? Mensen die deze vraag stellen moeten zich afvragen of ze niet aan het Stockholmsyndroom lijden. Ons land lijkt soms gegijzeld door een collectief idee waaraan een politicus moet voldoen, terwijl we aan precies de tegenovergestelde kenmerken behoefte hebben.

Ons parlementair systeem is zeker niet perfect, maar er is hoop. Om te beginnen zou de regering zich eens aan de grondwet kunnen houden, zoals Pieter Omtzigt overtuigend betoogt in zijn Thorbecke-lezing. De kabinetten Rutte verzinnen hun eigen interpretatie van de regels, of het nou gaat om de gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer, het omzeilen van de parlementaire controle of het niet in werking stellen van wetten. En dat zijn slechts enkele voorbeelden.

Hoe graag politici ook roepen dat het systeem als geheel faalt, de poppetjes maken het systeem. Rutte heeft als geen ander zijn stempel gedrukt op de huidige bestuurscultuur. Meedenken over beleid mag van de eeuwige premier, zolang hij al de goedbedoelde adviezen maar met een gulle lach terzijde kan schuiven.

Er zit een grote weeffout in hoe onze machthebbers boven komen drijven. Om aan de top te geraken, heb je geheel andere kwaliteiten nodig dan – eenmaal aan de top – een goede leider te zijn. Jongetjes die als negenjarige al weten dat ze later premier willen worden, zoals Rutte, zijn later niet per definitie de beste politici. De poel waaruit we nu vissen, waarin hoofdzakelijk leden van de gevestigde partijen ronddrijven, is eenvoudig te klein en te beperkt.

We hebben visie, daadkracht en empathie nodig bij politici. Je kunnen verplaatsen in een ander (lees: in de burger) is van cruciaal belang om een goede analyse van een probleem te maken. Kijk maar naar de aardbevingsschade in Groningen. Empathie in de politiek is meer dan een hol begrip. Al had enig fatsoen, of het simpelweg volgen van je taakstellingen als regering, ook al ruim afdoende moeten zijn om rechtvaardig beleid te voeren in onze regio.

Toch is er hoop. Die zal van partijen moeten komen die bereid zijn de beste mensen te kiezen voor parlement en bestuursfuncties, in plaats van te selecteren op loyaliteit. Dat Susan Top hoogstwaarschijnlijk gasgedeputeerde wordt in Groningen, stemt vrolijk. Ook iemand als Omtzigt heeft binnenkort mogelijk de vrije hand om een goede ministerploeg samen te stellen. Dan moet hij wel eerst een partij oprichten, meedoen aan de landelijke verkiezingen en die winnen. Dat eerste lijkt vooralsnog het grootste obstakel voor het Kamerlid.

Niet alleen de Haagse kaasstolp, maar ook wij burgers zullen bij een nieuw kabinet moeten breken met de huidige bestuurscultuur. Wanneer een politicus onhandig opereert in de Kamer, moeten we diegene niet direct willen fileren. En als binnen een fractie verschillend wordt gedacht over een bepaald onderwerp, zouden we dat moeten omarmen. Laten we een nieuwe generatie politici de tijd geven. Laten we hen beoordelen op hun ideeën en resultaten. Maar allereerst moet er een wandje worden gesloopt. Dan kan de olifant eindelijk de kamer verlaten.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl