Column Benno de Jongh | Schoolmaaltijd

‘De armoede in ons land is de afgelopen jaren gehalveerd.’ Hij zei het echt, onze premier Rutte, afgelopen woensdag in de Tweede Kamer. Om zijn woorden kracht bij te zetten haalde de premier ook nog een of ander planbureau-rapport aan.

Voor wie er nog aan twijfelde werd het voor eens en altijd duidelijk: de eeuwige premier ontkent de problemen liever dan dat hij ze oplost. Rutte begint steeds meer te lijken op de keizer zonder kleren. Of op een driejarig kind dat tijdens verstoppertje zijn handen voor de ogen houdt en denkt zo niet gezien te kunnen worden. Wordt een crisis uiteindelijk wél erkend, dan roept het kabinet steevast de hulp in van externe adviseurs, commissies, regeringscommissarissen of Remkes.

Armoede is wel degelijk een groot probleem in ons land, ook in de gemeente Groningen. Toen Rutte in 2006 stopte als staatssecretaris van Sociale Zaken liepen er minder dan 8.000 mensen bij de Voedselbank, nu zijn dat er meer dan 200.000. Het Rode Kruis heeft een gironummer geopend om 40.000 mensen van voedsel te voorzien. Bij instanties die mensen met schulden helpen, zien ze dat het maandelijks drukker wordt. De cijfers liegen niet.

Doet het kabinet dan helemaal niets? Jawel. Omdat steeds meer kinderen zonder ontbijt en lunch naar school gaan, mogen scholen met 30 procent of meer leerlingen uit een gezin met een laag inkomen, zich sinds vorige week aanmelden voor een gratis schoolmaaltijd. Het ministerie van Onderwijs trekt 100 miljoen euro uit voor 300.000 leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs. Scholen kunnen zich, totdat het geld op is, aanmelden op schoolmaatijden.nl. Zij mogen vervolgens zelf kiezen hoe zij het aanpakken. Ze kunnen bijvoorbeeld een ontbijt of een lunch aanbieden, of een koelkast vullen met gezonde snacks, of een cateraar inhuren. Daar krijgen ze dan 9 euro per leerling per week voor.

Het gaat dus op z’n Ruttes. Want waarom iets simpel doen als het ook moeilijk kan? De maatregelen komen rijkelijk laat, ze mogen niet te veel geld kosten en er wordt een nieuw administratief monstrum opgetuigd. Terwijl dit natuurlijk de uitgelezen mogelijkheid was om schoolmaaltijden op álle scholen in te voeren.

Ook gezondheidseconoom Jochen Mierau is een warm voorstander van schoolmaaltijden op álle Nederlandse scholen. Ten eerste vallen nu de kinderen buiten de boot die wel uit een arm gezin komen, maar op een ’te rijke’ school zitten, zo zegt Mierau tegen RTV Noord. Dat is niet alleen onwenselijk, het gevolg kan ook zijn dat ouders met lage inkomens de gratis schoolmaaltijd bepalend laten zijn voor hun schoolkeuze. Want dan komen ook allerlei sociale groepen met elkaar in aanraking.

Andersom werkt het stigmatiserend voor de scholen die de gratis maaltijden wel krijgen, denkt Mierau. Vermogende ouders kiezen daardoor wellicht juist niet voor de school met het stempel ‘arme school’. Volgens Mierau is het beperken van gratis maaltijden tot specifieke scholen een voorbeeld van hoe Nederland de welvaartsstaat inricht: veel te selectief. ‘We testen alles op inkomen en vermogen. Kijk naar het toeslagensysteem. Dat maken we eerst heel ingewikkeld en vervolgens gaat de belastingdienst op zoek naar fraudeurs.’

Al met al is het een gemiste kans. Het kabinet had het startschot kunnen geven van een landelijke campagne, waarin niet alleen magen gevuld worden maar onze kinderen ook worden onderwezen over voedsel. Je kan diëtisten laten vertellen over het belang van gevarieerd eten. Je kan tripjes maken naar een kaasboer om kinderen te laten zien hoe producten gemaakt worden. Je kan kooklessen organiseren op de middelbare scholen.

Ja, dat kost iets meer geld. Maar ongetwijfeld zijn er in Groningen talloze chef-koks en cateraars die één keer per week voor de kostprijs willen koken en iets over het eten willen vertellen. En dat extra geld kan je gemakkelijk uit het miljarden euro’s tellende klimaatfonds halen. Met een beetje wil kan je dat ook politiek verkopen, want kinderen gezond leren eten en bewust maken van waar producten vandaan komen, levert de natuur op de lange termijn veel op.

Het is natuurlijk een schande dat de werkelijke oorzaken van armoede maar mondjesmaat worden aangepakt. Maar een lekkere, voedzame lunch is tenminste iets. Er is wel een praktisch probleem. Want de moeder van Bloesem wil dat haar dochter geen dierlijke producten eet. De vader van Storm vindt dat zijn zoon uitsluitend rauw vlees moet eten. De moeder van Achmed wil dat het gehakt in de pasta komt van een rund dat onverdoofd geslacht is. En de vader van Efraïm wil niet dat zijn zoon vis eet die geen vinnen of schubben heeft. De moeder van Loïs zegt dat haar kind last heeft van lactose-intolerantie. De vader van Bert vindt dat iedereen moet bidden voor de maaltijd. En de moeder van Philou vindt dat haar dochter quinoa in plaats van rijst moet krijgen en havermelk in plaats van koeienmelk.

Je krijgt nu al medelijden met de leraren, voor wie de ouders ook zonder schoolmaaltijden al het lastigste onderdeel van het vak zijn. Misschien is het dus bij nader inzien toch beter dat de scholen met kinderen van bakfietsmoeders en Tesla-papa’s geen schoolmaaltijden aanbieden. Al heeft de schoolmaaltijd op die scholen wel weer één voordeel: de scenarioschrijvers van De Luizenmoeder hebben genoeg materiaal voor ten minste twee nieuwe seizoenen.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl