Column Benno de Jongh | Woorden

Het zijn verwarrende tijden. Vooral voor mensen die zich het leed van de wereld aantrekken. Het goede nieuws voor die gevoelige groep mensen is dat er genoeg mogelijkheden zijn om iets tegen klimaatverandering, racisme of dierenleed te doen. Je kan je vastplakken aan een snelweg of een schilderij. Je kan een muurschildering of een TikTok-filmpje maken. Dat is meer dan niets doen, toch?

Maar er is nog een snellere manier om de wereld een stukje beter te maken. Een manier die nog minder moeite kost, maar tegelijkertijd des te meer impact heeft: woorden verbieden. En dus schrijf je een boekje waarin staat welke woorden niet gebruikt mogen worden in het klaslokaal.

Zo ongeveer moet het bestuur van LAKS, het Landelijk Aktie Komitee Scholieren, hebben gedacht, toen ze met de nodige tamtam een boekje vol met ’taaltips’ presenteerde. De jongetjes en meisjes van het LAKS, oh nee sorry dat mag je ook niet meer zeggen, de kleine mensen van het LAKS, schrijven: ‘Taal kan een negatief effect hebben op hoe wij de wereld herkennen en groeperen. Woorden kunnen bepaalde groepen buitensluiten en benadelen. In sommige woorden zit namelijk een waardeoordeel verstopt waar we ons vaak niet van bewust zijn.’

Daar valt geen speld tussen te krijgen. Onze taal is niet perfect. En dat zal taal ook nooit worden. Woorden hebben soms voor de ene persoon een andere betekenis dan voor de ander. Misverstanden zullen er altijd zijn. Maar door regendruppels vanaf nu zonnestralen te noemen, word je niet minder nat.

Daar hebben de vroegwijze jongetjes en meisjes van het LAKS geen boodschap aan. Want als het aan hun ligt, mag de leraar geen ‘Goedemorgen jongens en meisjes’ meer zeggen, maar moet hij in plaats daarvan ‘Goedemorgen allemaal’ zeggen. ‘Zittenblijven’ is voortaan ‘doubleren’. Want ‘zittenblijven heeft een negatieve ondertoon’, schrijft het LAKS. Tja.

‘Thuiszitters’ mag ook niet meer, dat moet ‘thuiszittende leerlingen’ worden. De term ‘gouden eeuw’ moet veranderd worden in ‘17^e eeuw’. En het LAKS wil ook dat we in de klas liever over ‘brandweerkracht’ spreken dan over ‘brandweerman’. Dankzij het LAKS bestaan zieke leerlingen niet meer, is er geen slavernij meer en wordt binnenkort die pyromaan gepakt.

‘Woorden doen ertoe’ en ‘taal is een levend organisme’ wordt vaak gezegd, en men trekt er doorgaans een interessant gezicht bij. Prima, maar taal is vooral bedoeld als communicatiemiddel, om elkaar zo goed mogelijk te begrijpen. Het is best handig in een samenleving dat mensen van verschillende generaties en met verschillende achtergronden elkaar kunnen verstaan. Allerlei vergezochte politiek correcte termen helpen daar niet bij.

‘De taalgids is een leidraad, geen voorschrift’, schrijft het LAKS verder. Nee, dat zou er nog eens bij moeten komen, dat een stel vroegwijze pubers de samenleving de wet gaat voorschrijven. Tegelijkertijd weet iedereen hoe gevoelig onze bestuurders zijn voor het verwijt dat ze niet met hun tijd meegaan. Of erger nog: dat ze vuile racisten zijn. In een tijd dat kinderen ook geregeld mogen aanschuiven bij vergaderingen van de Raad van Commissarissen van multinationals – zodat die kunnen claimen met de volgende generaties rekening te houden – zou het niet verbazen dat de ‘tips’ van het LAKS klakkeloos overgenomen worden door schoolbesturen en het ministerie.

Laat het LAKS zich zorgen maken om de deplorabele staat van het mbo en het achteruitrollende taalonderwijs. Of over de aanwezigheid van mobiele telefoons op scholen. Waardoor leerlingen überhaupt niet meer met elkaar praten, en hun vocabulaire met rasse schreden achteruitholt.

Zijn alle voorstellen van het LAKS dan onzin? Nee, de term laag- en hoogopgeleiden veranderen in praktisch- en theoretisch opgeleiden is een goed idee. Vooral omdat deze termen dichter bij de werkelijkheid liggen. Onze samenleving drijft op praktisch opgeleiden, zoals ook bleek tijdens de coronapandemie.

Voor het overige staat het boekje van LAKS vol met ergerlijke newspeak. Woorden per decreet veranderen heeft nog nooit iemand geholpen. De problemen in achterstandswijken worden niet opeens opgelost door ze ‘prachtwijken’ te noemen. En een allochtoon van de een op andere dag ‘een nieuwe Nederlander’ noemen lost ook niets op.

Je kan het de LAKS-kindjes amper kwalijk nemen, zij doen mee in een hype die al een aantal jaren als een koude bries door onze samenleving waait. De taalzuivering moet inclusiviteit suggereren, maar legt vooral de nadruk op verschillen. Vroeger maakte het LAKS zich zorgen over een duif die het gymlokaal was ingevlogen, waardoor leerlingen zich minder goed konden concentreren tijdens het examen Frans. Nu lijkt het Komitee op de peuterafdeling van de jongerenafdeling van GroenLinks.

Laatst stelde iemand voor om de uitdrukking ‘zo doof als een kwartel’ te verbieden omdat het stigmatiserend zou zijn voor vogels. En nee, dat is geen grapje. Het toppunt van de gekte om onze taal te veranderen is nog niet bereikt. Laat scholieren – voordat ze met z’n allen gezellig allemaal woorden niet gaan zeggen tegen elkaar – eerst eens ‘1984’ van George Orwell lezen.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl