Pauze in stikstofbeleid: “De mist wordt dikker, en niemand weet hoe lang de onzekerheid aanhoudt”

Het stikstofbeleid wordt de komende periode op een lager pitje gezet. Dat hebben de regeringspartijen na dagenlang koortsachtig overleg vrijdagavond bekendgemaakt. In de sector wordt er daags na het besluit verdeeld gereageerd.

“Ergens kun je zeggen dat zo’n pauze misschien wel fijn is. Dat alles even tot rust kan komen, dat er wellicht daardoor in de spiegel gekeken gaat worden, en men zich af gaat vragen, waar zijn we nu mee bezig? Aan de andere kant weten we ook dat dit vroeg of laat weer opgepakt gaat worden. Vergelijk het met een mistige wereld. Die wereld blijft nu langer mistig, waardoor wij als sector nog langer in onzekerheid blijven en geen stappen kunnen zetten.”

Jonge stierkalfjes
Aan het woord is melkveehouder Erwin Bijman. Bijman heeft in Ten Boer een bedrijf met iets meer dan honderd koeien. De dieren laten zich deze zaterdagmiddag duidelijk horen. “We hebben jonge stierkalfjes”, vertelt Bijman. “Die moeten om de zoveel uur melk hebben. Vier uur geleden hebben ze al te drinken gehad, maar ze hebben inmiddels al weer dorst. En dat geven ze duidelijk aan.”

“Onzekerheid duurt nu nog langer”
Als je enige tijd met Bijman over de situatie in de landbouwsector praat dan heeft het er soms erg veel van weg alsof je een scheikundeles aan het volgen bent. Het gaat over nitraat, over methaan, fosfaten, stikstofoxiden (NOx) en ammoniak. “We weten niet waar we aan toe zijn. Er is de afgelopen jaren veel gesproken. Er is veel gezegd. En één ding was altijd helder: er moest haast gemaakt worden als het ging om de stikstofcrisis. Het moest snel. En dan komt gisteravond het bericht binnen dat er een pauze wordt ingelast in het beleid. Ja, dan zit je wel even op het puntje van je stoel. Ik kan niet namens andere collega’s spreken, maar in de appgroepen is er de verbazing. Maar ook de onvrede omdat dit betekent dat de onzekerheid nog langer aan zal houden.”

“Het bedrijf staat op slot”
Toch zegt Bijman dat de pauze misschien ook wel goed is. “De verkiezingen in de provincies zitten er op, en in elke provincie is de BBB de grootste geworden. Doordat er vanuit Den Haag nu op de rem wordt getrapt, geef je de onderhandelingen in de provincies de ruimte. En ik ben heel benieuwd wat er vanuit de provincies op tafel komt. Hoe denken zij de situatie op te gaan lossen? Wat willen ze gaan doen? Dus op dat vlak is het denk ik goed, maar aan de andere kant is een pauze ook funest voor ons. Het bedrijf staat namelijk ondertussen op slot.”

“Ik maak mij echt zorgen”
Bijman verduidelijkt: “Als boer moet je blijven investeren. Stilstand is achteruitgang. Maar op dit moment krijgen we niks voor elkaar. Als ik bij de bank aan ga kloppen voor een financiering, dan zegt de bankmedewerker, meneer Bijman, leuk plan, maar dit gaan we nu even niet doen, omdat we niet weten hoe de situatie er over drie maanden bij ligt. Het is allemaal heel erg onzeker. En dat is zorgelijk. En misschien vraag je je dan af hoe ernstig het is, dat het stil staat. Het is iets waar ik mij echt zorgen over maak. Want de voedselproductie gaat echt een probleem worden.”

“Melkprijs gaat omlaag”
“Op dit moment zakt de melkprijs in het land. Dat betekent dat ik voor een liter melk minder geld verdien dan enige tijd geleden. Dat is mooi voor de klant. Maar heb je het al gemerkt in de supermarkt? Betaal je voor een fles of pak melk nu minder dan een maand geleden? Kijk, wat ik bedoel te zeggen is dat er veel onrust gecreëerd is in de sector. Alle plannen zorgen er voor dat boeren na gaan denken of ze wel door willen gaan, maar de strengere regels zorgen er ook voor dat de productie onder druk komt te staan.”

“Voedselvraag zal toe gaan nemen”
“Hoe gaan we het bijvoorbeeld doen met het afvoeren van de mest? Voorheen reden we mest uit over het land, maar hier moeten we kunstmest voor gaan gebruiken. Daarbij moeten we rekening houden met bufferstroken, om er voor te zorgen dat kunstmest niet in het oppervlaktewater terecht komt. Het zorgt ervoor dat mijn opbrengst in hoeveelheid gras minder wordt. Ik zal kunnen blijven maaien, maar het levert minder gras op omdat ik in de tussentijd niet meer mag bemesten. En dat brengt allemaal gevolgen teweeg. Ik zal extra voer in moeten kopen voor mijn dieren. Dat kost geld. Kan ik dat betalen? Of moet ik teruggaan in het aantal dieren om het betaalbaar te houden? Minder koeien betekent minder melk. En uiteindelijk ook minder vlees. Terwijl in ons land het aantal inwoners toe neemt, waardoor de voedselvraag toe zal blijven nemen de komende jaren.”

“We moeten er voor waken dat de Voedselbank niet de grootste supermarkt van Nederland wordt”
“En ik heb vaker de vraag gesteld. Wat willen we met Nederland? Willen we overal huizen? Willen we minder boeren? Willen we daardoor meer afhankelijk zijn van het buitenland? Willen we aardappels importeren uit Zuid-Amerika? Moeten de sperzieboontjes uit Noord-Afrika komen? Moet de melk uit Zwitserland komen? Het zorgt ervoor dat je afhankelijker wordt van het buitenland, en het zal ook echt iets gaan betekenen voor de prijzen. Ik denk dat we er voor moeten waken dat de Voedselbank niet de grootste supermarkt van Nederland wordt. Waarbij je maar hoopt dat er genoeg aanbod is en blijft bij de Voedselbank.”

Onzekerheid
Ook Bijman zelf zit in onzekerheid: “Wat ik zeg. Zo’n pauze klinkt mooi, maar je weet dat er wat gaat komen. De mist gaat ooit optrekken, om die metafoor maar te blijven gebruiken. Hier vlakbij zit ’t Roegwold. Een natuurgebied dat sinds 2014 bestaat. Wordt dat een Natura 2000-gebied? Zo ja, dan gaat het waarschijnlijk gevolgen hebben voor mijn bedrijf. Dan moet ik waarschijnlijk terug in het aantal koeien. Maar hoe zorg ik ervoor dat mijn financiële balans dan positief blijft? Hoe kan ik blijven investeren in dat waar ik goed in ben?”

“Je blijft nu langer in de mist zitten”
“Zoals gezegd: de pauze is prettig, maar de sector is gebaat bij duidelijkheid. Wordt het 2030? Wordt het 2035? Laten we het stikstofbeleid helemaal los? Kom met een plan. Kom met handvaten. Dan kunnen we als sector de schouders er onder zetten en er het beste van maken. En natuurlijk, doe dat in overleg met de sector. En zo’n pauze voelt vreemd omdat altijd gezegd is dat er haast gemaakt moet worden. Dit tast de geloofwaardigheid aan, met als gevolg dat we langer in de mist blijven zitten.”

Caroline van der Plas (BBB): “Ik denk, zet een streep, en maak duidelijk wat je wilt”
Het kabinet laat weten dat zolang er in de provincies onderhandeld wordt over de nieuwe coalities, dat het stikstofbeleid op een lager pitje wordt gezet. Caroline van der Plas van de BBB laat weten dat Wopke Hoekstra van het CDA duidelijkheid moet scheppen. Van der Plas: “Ik kan me voorstellen dat het CDA er spijt van heeft dat 2030 in het regeerakkoord terecht is gekomen. Maar gedane zaken nemen geen keer. Het jaartal moet uit het akkoord, en onteigenen moet er ook uit. Ik vind het dan laf dat Hoekstra zegt dat er afgewacht gaat worden wat er uit de onderhandelingen komt. Dan denk ik, zet een streep in het zand en maak duidelijk dat je dit niet wilt. Luister naar je achterban.”