Stad werd 78 jaar geleden bevrijd: “In de Gelkingesteeg verscholen zich drie zwaarbewapende Duitsers”

Het is zondag precies 78 jaar geleden dat de stad Groningen bevrijd werd van het Duitse juk. Aan de bevrijding ging een heftige strijd vooraf waarbij 106 inwoners om het leven kwamen.

Op donderdagavond 12 april 1945 leek de bevrijding nog ver weg. De stad Groningen was op dat moment al bijna vijf jaar in handen van de Duitse bezetter. Op 10 mei 1940 was het Duitse leger Nederland binnengevallen. Grenstroepen trokken zich vrijwel direct terug op de Wonsstelling in Friesland, waarmee Groningen op de eerste dag al in Duitse handen viel. De inwoners wisten de eerste periode relatief makkelijk door te komen maar naarmate de oorlog vorderde, en de maatregelen strenger werden, bijvoorbeeld voor de Joodse bewoners, werd het leven moeilijker.

Via Eelde naar Groningen
Halverwege april waren er nog geen tekenen van een snelle bevrijding. Het Zuiden van het land was in de herfst van 1944 al bevrijd en de verwachting was dat de geallieerden zich volledig zouden gaan focussen op het Ruhrgebied. Toch was op 12 april 1945 de situatie dertig kilometer zuidwaarts al heel anders. In de nacht van donderdag 12 op vrijdag 13 april wisten Canadese geallieerden Assen te bevrijden. Drie Canadese brigades besloten om door te rijden, om via Eelde Groningen te bereiken. Het bevrijden van Groningen was voor de geallieerde troepen belangrijk omdat daarmee de weg richting Delfzijl open kwam te liggen, in die tijd een belangrijke havenstad in het Noorden.

Fred Butterwurth
De stad Groningen werd echter verdedigd door een mengelmoes van Wehrmacht, Luftwaffe en Kriegsmarine-soldaten en fanatieke Nederlandse en Belgische SS-soldaten. De bezettingsmacht bestond in totaal uit 7.500 man. Ondanks de mengelmoes waren zij goed bewapend. De Duitse bezetter had in het Stadspark, bij de suikerfabriek en bij een aantal huizen langs de Paterswoldseweg geduchte verdedigingswerken ingericht. De bevrijding liep in het zuiden van de stad uit op huis-aan-huisgevechten. Het eerste slachtoffer aan Canadese kant was de 23-jarige Fred Butterwurth. In een Shermantank was hij samen met twee collega’s vanuit Eelde naar de stad gereden. Ter hoogte van de kruising met de Lorentzstraat namen Duitse troepen de tank onder vuur. Het vehikel werd geraakt door een Panzerfaust waarna de tank zich in de gevels van twee huizen boorde. Twee inzittenden wisten zich uit het voertuig te bevrijden, Butterwurth kwam te overlijden. Butterwurth zou het eerste slachtoffer zijn van de in totaal 43 Canadese militairen die bij de bevrijding van Groningen om het leven kwamen.

Bevrijding
Op 16 april gaf de Duitse bevelhebber zich over aan de geallieerden. De reden was een gebrek aan munitie en bovendien werd ingezien dat het geen zin had om tot de laatste man door te gaan vechten. De overgave werd getekend in het hoofdkwartier in het voormalige Rijksarchief aan de Sint Jansstraat.

Verhaal van Beppie de Vries
Terwijl de Duitse bezetter zich overgaf wilden niet alle Duitse soldaten daar aan toegeven. Op die maandag 16 april 1945 verschuilt Beppie de Vries zich samen met een buurvrouw in haar woning achter kapperszaak Eisses aan de Gelkingestraat. Terwijl via de Gelkingestraat de Canadese soldaten trokken, verscholen zich in de Gelkingesteeg drie zwaarbewapende Duitsers. Beppie probeert de Canadezen te waarschuwen, maar dat was gevaarlijk omdat zich op dat moment niemand op straat mocht bevinden. Verslaggever Sebastiaan Scheffer sprak met de dochter van Beppie de Vries, Inge Klumper-Eleveld. De radioreportage is hier te beluisteren: