Zorgen bij politiek over ‘groot gat’ gaswinningschade: “Wat kunnen we nog doen? Op de ramen bonzen?”

Alle politieke fracties in de Groningse gemeenteraad reageren geschrokken op het nieuws dat er een flink gat zit tussen wat de noordelijke overheden willen en wat het kabinet wil geven om de ereschuld van Groningen in te lossen. Dat bleek woensdag in de Groningse gemeenteraad.

“Het laatste woord is nog niet gezegd”, vertelt burgemeester Koen Schuiling (VVD). “Het is de volgorde der dingen. Het parlement geeft de opdracht om een parlementaire enquêtecommissie aan het werk te zetten. Zij hebben de feiten op een rij gezet en hun bevindingen gepresenteerd. Dan gaat het parlement in gesprek met de enquêtecommissie. Dat heeft vorige week plaatsgevonden. Ik was daar bij aanwezig en ik kan verzekeren dat het werk dat door de commissie verzet is, indrukwekkend is. En dan is het aan het kabinet om met een reactie te komen. Die komt waarschijnlijk volgende week dinsdag. Maar ik wil ook een dringende oproep doen aan u als raadsleden. Zoek contact met uw collega’s in Den Haag. Houd de druk er op. Want uiteindelijk heeft de Kamer het laatste woord.”

Ereschuld
Wanneer Schuiling spreekt heeft de Martinitoren laten horen dat de wijzers de 18.00 uur gepasseerd zijn. In de gemeenteraad werd gesproken over een reactie op de ereschuld. Zijn de plannen die op tafel liggen de juiste? Wordt de goede toon aangeslagen? Maar zoals wel vaker in de politiek haalt de actualiteit een onderwerp in. Dinsdag was een grote kabinetsdelegatie in Groningen om met bestuurders te spreken over de invulling van de ereschuld. Conclusie: er is een groot gat tussen dat wat gevraagd wordt en dat wat gegeven gaat worden.

Peter Rebergen (ChristenUnie): “Den Haag denkt dat het wel minder kan, en dat maakt mij boos”
Voor fractievoorzitter Peter Rebergen van de ChristenUnie is het aanleiding om met een gloedvol en doordringend betoog te komen: “Een groot gat tussen de wensen van de provincie en de plannen van het kabinet. Hoe bestaat het? In de parlementaire enquête krijgt het kabinet flink om de oren. De hoofdconclusie is dat de Groningse belangen structureel genegeerd zijn. Dat het geld leidend was bij de besluiten. En dat lijkt nu opnieuw aan de hand. Groningen heeft een wens, en het kabinet denkt dat het wel wat minder kan. En dat maakt mij boos. Als dit rapport geen aanleiding is tot actie, dan zal er nooit actie komen.”

Rita Pestman (PvdA): “Het leed dat geleden is gaan we nooit meer goed maken”
Rita Pestman van de PvdA: “Wat in het rapport van de commissie staat, dat is voor ons geen nieuws. We wisten eigenlijk alles al. De veiligheid van de inwoners speelde geen rol, geld ging boven alles. Met het rapport zijn de feiten voor iedereen blootgelegd. En niemand kan zeggen dat wij als Groningers de problemen groter maken dan dat ze zijn. We moeten ons ook realiseren dat leed dat geleden is nooit meer goed te maken is. Stress en leed kun je niet goed maken. Er groeit een generatie kinderen op die niet weten wat een zorgeloze jeugd is. Ze hebben geen enkel vertrouwen in de overheid. Maar het laat dezelfde overheid koud.”

“Herstel en versterking moet op de eerste, tweede en derde plaats staan”
Pestman: “En dat wantrouwen betreft niet alleen de landelijke overheid. Ook regionaal en lokaal.” Dat kan op een interruptie rekenen van fractievoorzitter Jimmy Dijk van de SP: “Het is ook lokale overheden niet gelukt om een vuist te maken. Wat had er volgens u moeten gebeuren?” Pestman: “Weet u. Soms denk ik, wat zou er gebeurt zijn als er ook maar één bestuurder was geweest die met de vuist op tafel had geslagen en had gezegd, ik trek dit niet langer. Wij gaan dit aanpakken, en we sturen de rekening naar Den Haag. Waarschijnlijk had het geen verschil gemaakt, maar toch. Wat de PvdA betreft moet herstel en versterking op de eerste, tweede en derde plaats staan.” De PvdA vindt het daarnaast belangrijk dat bij de dialogen ook de maatschappelijke organisaties worden betrokken. Volgens Pestman genieten deze organisaties nog wel veel vertrouwen bij het publiek.

Leendert van der Laan (Partij voor het Noorden): “We moeten voorkomen dat Groningen voor een derde of vierde keer belazerd wordt”
Tussen Leendert van der Laan van de Partij voor het Noorden, Jimmy Dijk van de SP en Peter Rebergen van de ChristenUnie ontvouwt zich gedurende de middag een interessant debat. Van der Laan: “Groningen is één van de armste provincies. Voorgaande besturen hebben nooit profijt gevraagd van wat de gaswinning de centrale overheid heeft opgeleverd. Dat maakt het lastig. Want je komt met de vraag van een ereschuld op een moment dat de gaskraan dicht wordt gedraaid en de schade al is geleden. Het is belangrijk om de ereschuld gedaan te krijgen, om daarmee te voorkomen dat de provincie voor een derde of vierde keer belazerd wordt.”

“Wij willen knokken, de randjes opzoeken”
Van der Laan: “Groningen is decennialang leeggetrokken. Na de beving in Huizinge heeft het kabinet ons ruim tien jaar lang laten zwemmen. En jarenlang had Groningen geen enkele prioriteit. Er waren namelijk andere problemen in Nederland. Groningen stond altijd achterin in de rij.” Jimmy Dijk van de SP: “Er wordt al veel gelobbyd via politieke kanalen. We heben nu inderdaad een andere burgemeester en wethouder, maar de machtsopbouw is hetzelfde. Wat is het verschil met de voorgaande jaren?” Van der Laan: “Wat ik zeg is dat er nooit een prominent politicus uit Groningen is geweest die het lidmaatschap heeft opgezegd.” Dijk: “Is dat uw oproep?” Van der Laan: “Wat wij willen is strijdbaarheid. Is vechtlust. Knokken, doorgaan en de randjes opzoeken. In Den Haag is er altijd wel een andere prioriteit. Mijn partij is opgericht vanwege de problematiek met de gaswinning. Onze partij zou overbodig gemaakt moeten worden.”

Peter Rebergen (ChristenUnie): “Ik vind uw reactie flauw”
Rebergen: “Wij zullen onze lobby voortzetten. Het contact met onze collega’s in Den Haag is goed. Op welke manier gaat Van der Laan dit doen?” Van der Laan: “Ik vind dit flauw. Ik kan namelijk een wedervraag stellen. Wat heeft de ChristenUnie de afgelopen tien jaar gedaan? Ik stel mij hier heel kwetsbaar op door te zeggen dat wij ons als partij overbodig maken. En dan komt u met het punt dat onze partij geen landelijke vertegenwoordiger heeft. Dat is heel flauw.” Rebergen: “Ik reageer op uw vraag. Ik reageer oop de opmerking voor een lobby naar een landelijke partij. Wij hebben die verbinding. Ik vind uw reactie flauw.” Van der Laan: “Dan maak ik het nog flauwer: want de ChristenUnie heeft maar weinig gedaan om de problemen op te lossen in de afgelopen jaren.”

Jimmy Dijk (SP): “Het gas is uit de grond gepompt en er werd fuck you gezegd tegen de Groningers”
Dijk van de SP legt de vinger op de zere plek: “Ik vind dit een interessant debatje. Ik ben er namelijk sterk van overtuigd dat iedereen hier een oplossing wil. Meneer Rebergen, meneer Van der Laan. Maar ook wethouder Jongman en burgemeester Schuiling. Ik kan mij voorstellen dat ze het liefste met hun vuist op tafel slaan. Net zo vaak tot hun vuist kapot is. Maar het gaat allemaal niet het verschil maken. Ik ben dat geloof namelijk verloren. Het lobbyen werkt niet. Een groep mensen in dit land die dienen de belangen van Shell. Ze hebben het aardgas uit de grond gepompt en hebben keihard geroepen fuck you Groningers. Er zal nagedacht moeten worden over andere manieren van machtsopbouw.

“Wat moeten we gaan doen? Op de ramen bonzen?”
“Er is een groot gat tussen wensen en datgene wat gegeven gaat worden. Wat kunnen we doen om hier verandering in aan te brengen? Moeten we in Den Haag op de ramen gaan bonzen? Ik weet het niet meer. Maar feit is wel dat dit wel het moment is. Het moment dat er iets moet gebeuren. Positief is dat de gaskraan dicht gaat. Maar dat is niet dankzij het lobbywerk. De weerstand vanuit de samenleving werd te groot. Dus mijn vraag is hoe we de druk verder op kunnen voeren. Kunnen we dat organiseren?” Ook Dijk sluit zich aan bij de oproep van de PvdA om maatschappelijke organisaties te betrekken. Dat als er in Den haag gesproken wordt, dat deze organisaties aan tafel zitten.

Dennis Ram (PVV): “Rutte is geen knip voor de neus waard”
Andere partijen laten weten dat er ook aandacht moet zijn voor de mentale omstandigheden en die voor jongeren in het bijzonder. D66 vindt het belangrijk dat er gewerkt gaat worden aan het herstel van vertrouwen in overheid en veiligheid. De PVV denkt dat het tijd is om het vertrouwen als noordelijke politiek in Rutte op te zeggen. Dennis Ram van deze partij: “Je hebt het over geloofwaardigheid. Al tien jaar gebeurt er niets en nu nog steeds niet. Dan ben je geen knip voor de neus waard.”

Wethouder Inge Jongman (ChristenUnie): “Voor kinderen is er een speciale aardbevingscoach”
Wethouder Jongman (ChristenUnie): “Het rapport moet een kantelpunt worden. Er wordt gevraagd hoe het vertrouwen herwonnen kan worden. Dat kan maar op één manier: door betrouwbaar te zijn. Door afspraken niet tien jaar lang op de plank te laten liggen. Er wordt ook gevraagd naar de mentale omstandigheden. Voor kinderen is er een speciale aardbevingscoach die hen helpt. Want jongeren lijden zwaar onder de problematiek. Zij hebben het thuis heel ongezellig gehad. Hoe kunnen we ze verder helpen? Wat kunnen we voor ze doen? Daar zijn we heel actief mee bezig.”

Burgemeester Koen Schuiling (VVD): “De overheid heeft gefaald in haar meest primaire taak”
Bij burgemeester Schuiling overheersen diverse gevoelens: “Ik ga de vragen strak beantwoorden. En onder die antwoorden zit woede. Wat er in deze regio is aangericht, hoe ons landschap en monumenten zijn aangetast. Maar er zit ook verdriet onder mijn antwoorden. Wat de mens hier is aangedaan, dat laat niemand onbewogen. En er is bij mij verontrusting. Er is namelijk heel veel verkeerd gegaan. Een falende overheid die gefaald heeft in de meest primaire taak namelijk het beschermen van lijf en goed.”

“Als de gasputten sluiten zitten we nog zeker tien jaar in de ellende”
“Daarbij is het ook belangrijk om ons te realiseren dat we zelf ook onderdeel zijn van de mensen die gedupeerd zijn. U zelf heeft thuis wellicht ook schade. En we kennen allemaal wel iemand die te maken heeft met welke gevolgen dan ook van de gaswinning. Er is geen afstand tot wat er gebeurd. En we moeten ons realiseren dat als we nu aan de slag gaan, dat we er dan nog niet zijn. Als we de gasputten sluiten dan zitten we nog zeker tien jaar in deze ellende. De aarde zal onrustig blijven. Er zal nog veel beschadigd worden, en niemand weet hoe lang het precies allemaal gaat duren.”

Juridisch
De burgemeester pleit er voor dat de juridische regels bij het afhandelen van schade moeten verdwijnen. Ook moet voorkomen worden dat mensen na een nieuwe beving opnieuw in de molen terecht komen. “De ereschuld die op tafel ligt is niet nieuw en vloeit voort uit het deltaplan uit 2019. Wel hebben we een aantal dingen toegevoegd in hoe we het vertrouwen kunnen herstellen, hoe we het sociale aspect aan kunnen pakken en hoe we Groningen toekomst kunnen geven.”

“Maak gebruik van uw contacten in Den Haag”
Schuiling laat weinig los over de gesprekken op het Provinciehuis dinsdagavond. Wel spreekt de burgemeester de hoop uit dat de woorden die meegeven zijn, dat die omgezet worden in daden. “En wat we nu moeten doen is de contacten met de mensen in Den Haag heel warm houden. De laatste discussie is pas afgerond als de Kamer heeft gesproken. Dat moet nog gebeuren, maar dat gaat wel snel. Komende dinsdag komt het kabinet met een reactie, en daarna zal de Kamer zich er snel over uit gaan spreken.”