Column Benno de Jongh | Loterij

Het Europese asielsysteem is pervers en cynisch. Meer dan twintigduizend mensen zijn onderweg naar Europa al om het leven gekomen, doden die grotendeels te voorkomen waren geweest. En dat is slechts één van tien goede redenen dat het asielstelsel doodziek is, schrijft Ruud Koopmans in zijn boek De Asielloterij.

Het belang van dit onlangs verschenen boek kan nauwelijks overschat worden. Eindelijk is er iemand die op rustige, deskundige en eloquente wijze uit de doeken doet hoe onmenselijk ons asielsysteem is. We kunnen Koopmans, hoogleraar sociologie en migratie aan de Humboldt Universiteit in Berlijn, hoogstens verwijten dat zijn boek een paar jaar te laat is verschenen.

Koopmans laat geen spaan heel van het asielbeleid. Niet alleen overleven veel mensen de reis niet, de zwakste vluchtelingen hebben geen kans om Europa te bereiken, kansloze asielzoekers zijn sterk oververtegenwoordigd in de criminaliteit, de asielinstroom veroorzaakt telkens overbelasting van de opvang- en integratie capaciteiten, het leidt tot politieke conflicten tussen Europese landen, het werkt rechts-extremisme in de hand en we worden gechanteerd door autocratische leiders.

Het is een ontluisterend boek, dat verplichte kost zou moeten zijn voor elke politicus, journalist en COA-medewerker. Eigenlijk voor iedereen die zich een uitgesproken mening permitteert over migratie, van links tot rechts. Koopmans beschrijft niet alleen nauwkeurig de problemen die voortkomen uit het huidige asielbeleid, hij komt ook met oplossingen.

Koopmans stelt voor nog steeds immigranten te verwelkomen, maar die op zo’n manier te selecteren dat de mensensmokkelaars buiten beeld blijven en het aantal doden onderweg naar Europa tot een minimum beperkt blijft. Hij schrijft over humanitaire quota en over quota voor arbeidsimmigratie, waarbij gekeken wordt naar wat Europese landen nodig hebben, maar ook wat arme landen kunnen missen aan arbeidskrachten. Mensen kunnen met het vliegtuig naar Europa komen in plaats van voor tienduizend euro op een gammel bootje. Dit is slechts een tipje van de sluier; Koopmans draagt tot in detail talloze interessante ideeën aan.

Koopmans stelt overtuigend dat een doeltreffende hervorming van het vluchtelingenbeleid praktisch en juridisch uitvoerbaar is en bovendien verenigbaar is met Europese mensenrechtenverdragen en internationaal vluchtelingenrecht. Tegelijkertijd noemt hij de slagingskans utopisch, omdat het een compromis vereist tussen het progressieve en conservatieve kamp. Voor partijen aan beide kanten van het spectrum is asielbeleid nu nog een krachtig middel om kiezers te mobiliseren. Deze zomer slapen er weer asielzoekers in het gras in Ter Apel. Volgend jaar zou dat opgelost kunnen zijn, maar daarvoor ontbreekt dus de politieke moed, zegt Koopmans.

De Asielloterij is een belangrijk boek van een gerenommeerd wetenschapper uit onverdachte hoek. Toch zal het vermoedelijk hetzelfde lot beschoren zijn als De Stikstoffuik, over dat andere thema dat de helft van ons land platlegt. Dat boek kwam enkele weken voor de Provinciale Statenverkiezingen uit en werd aanvankelijk genegeerd. Schrijver Arnout Jaspers werd niet uitgenodigd aan de landelijke talkshowtafels. Alleen platforms als De Nieuwe Wereld waagden het om hem serieus te interviewen, en weken later volgden ook de Telegraaf, EO en WNL. Blijkbaar is het in andere kringen niet bon ton om een criticaster van het heersende narratief uit te nodigen. Of, misschien wel nog erger, verkeren redacties in een dusdanige bubbel dat het boek niet eens op de radar verscheen.

Intellectuelen worden soms gecanceld, maar vaker gewoonweg niet uitgenodigd. Zo’n wijsneus aan tafel met een tegendraadse mening leidt alleen maar tot gedoe, denken ze in Hilversum en Amsterdam. Op1 en Jinek hebben liever politici en lobbyisten aan tafel. Meningen zijn immers per definitie waar, bij feiten weet je dat nooit zeker.

Toen De Stikstoffuik wekenlang op nummer één stond op de nationale bestsellerslijst, konden de kranten er uiteindelijk niet meer omheen. De recensent van de NRC betichtte Jaspers van ideologische prietpraat van een stikstofontkenner, terwijl hij amper inhoudelijk op argumenten in het boek inging. Een jij-bak in optima forma, vermomd als recensie. De Volkskrant maakte het nog bonter. Je krijgt de indruk dat er op hoofdredactie-niveau is vergaderd over wat ze in godsnaam met dit onwelgevallige geschrift aan moesten. Uiteindelijk verscheen er een soort vraag-antwoord-artikeltje waarin een paar nauwkeurig geselecteerde experts aan het woord werden gelaten die vrij mochten schieten op citaten uit het boek. Toen Jaspers vervolgens zijn repliek inleverde om als opiniestuk in de Volkskrant geplaatst te krijgen – sinds jaar en dag een gebruikelijke stijlvorm in bladen en kranten – kreeg hij in een standardmailtje zonder opgaaf van reden te horen dat dat niet ging gebeuren.

Er was een tijd dat journalisten gedreven werden door nieuwsgierigheid en niet primair door de geloofsbetuigingen van het medium waarvoor ze schrijven. Er was een tijd dat als een hoogleraar een standaardwerk schreef over een van de belangrijkste onderwerpen van zijn tijd, de talkshowtafels om zo iemand vochten en er paginagrote interviews in de kranten en bladen verschenen. Het is treurig om te moeten constateren: de tijd van de verzuiling is helemaal terug. Alleen zijn er nu minder smaken om uit te kiezen.

Het is natuurlijk nog niet te laat. Hopelijk krijgt De Asielloterij de aandacht die het verdient, want natuurlijk lopen er ook genoeg goede journalisten op de redacties rond. En misschien ontstaat er dan eindelijk een nationaal debat over ons asielbeleid dat het quasi-ideologische gebabbel in Den Haag overstijgt. Want politici van wie hun zuil vereist dat ze hoogste woord hebben en tegelijkertijd geen keuzes durven te maken, kunnen beter aan de slag als manager van een supermarkt. En politici die met een uitgestreken smoel roepen dat polarisatie in de maatschappij een groot probleem is, maar hun eigen rol daarin ontkennen, zijn ronduit lachwekkend.

Benno de Jongh is freelance journalist, onder meer bij RTV Noord en voor verschillende schaakwebsites en -bladen. Benno schrijft wekelijks een column over een relevant onderwerp uit de gemeente Groningen. Heb jij een goed onderwerp waar Benno aandacht aan moet besteden? Of wil je iets kwijt over de columns? Stuur dan een mail naar benno@oogtv.nl