Slagveld dreigt in openbaar vervoer: “Het Rijk laat het afweten, daar moeten de pijlen op gericht worden”

Wethouder Philip Broeksma (GroenLinks) van Verkeer deed woensdagavond een klemmende oproep aan alle politieke fracties: ga lobbyen in Den Haag om het openbaar vervoer in de benen te houden. Want, zo zegt de wethouder, is het alleen de landelijke overheid die het tij kan keren.

Het openbaar vervoer in Groningen en Drenthe zit in zwaar weer. Er zijn structurele tekorten en er moeten pijnlijke maatregelen genomen worden om dat op te vangen. Alle partijen zijn het er over eens dat bezuinigingen niet wenselijk zijn. Bezuinigingen op de frequentie per uur zijn voor partijen nog acceptabel, maar de fracties willen dat er geen enkele lijn geschrapt wordt. Karoline de Groot van Student & Stad: “We moeten oppassen dat we niet in een neerwaartse spiraal belanden. Als we constateren dat er minder reizigers zijn, dat we daardoor in buslijnen gaan snijden, waardoor er minder bussen gaan rijden, waardoor er uiteindelijk nog minder reizigers voor de bus kiezen. Voor dit scenario moeten we echt oppassen. Niemand wil dat de rekening bij de reiziger komt te liggen. Sterker nog, de reiziger moet centraal staan.”

Maatregelen
Voor 2024 wordt een tekort voorzien van 9,4 miljoen euro. Er zijn verschillende knoppen waar aan gedraaid kan worden om dit tekort op te vangen. Bussen kunnen flexibeler ingezet worden. Dat ze vooral rijden wanneer er ook vraag is. Er kan gekozen worden om de reserves van het ov-bureau aan te boren en er kan gekeken worden naar een verhoging van de bijdrage vanuit de deelnemers achter het ov-bureau: de provincies Groningen en Drenthe en de gemeente Groningen.

Hans de Waard (SP): “Weer laat het Rijk ons in de steek”
Benni Leemhuis van GroenLinks: “En toch is het Rijk het meest verantwoordelijk. Mijn fractie vindt het heel vreemd dat het Rijk geen verantwoordelijkheid neemt.” Hans de Waard van de SP is het daar mee eens: “Weer laat het Rijk ons in de steek, waardoor de leefbaarheid in Stad en Ommeland verder onder druk komt te staan. Achter iedere persoon die een bus in stapt gaat een leven schuil. Bezuinigingen zijn niet wenselijk.” Leemhuis: “Ik ben wel benieuwd of wij infrastructurele maatregelen ook naar voren kunnen halen. De knip bij de Stationsweg, de Eikenlaan, bij het Emmaviaduct, waardoor auto’s minder prioriteit krijgen, en bussen makkelijker door kunnen rijden. Kunnen we daar iets in betekenen?”

Wethouder Philip Broeksma: “Het liefst het openbaar vervoer gratis”
Wethouder Philip Broeksma deelt de frustratie, waarbij de wethouder het liefst al het openbaar vervoer gratis zou aanbieden: “Maar dan heb je het echt over een gamechanger, en daar zijn we nog lang niet. Als gemeente dragen we bij in infrastructurele maatregelen. Dit levert jaarlijks 1,5 miljoen euro aan besparingen op. Elke bus die makkelijk door kan rijden levert tonnen per minuut op. De afgelopen jaren is er al veel bereikt. De busbaan Peizerweg bijvoorbeeld. De intelligente verkeerslichten die bussen voorrang geven. En met nieuwe projecten kunnen we meer besparen. Een knip op de Eikenlaan bijvoorbeeld. Daar willen we samen met de provincie naar gaan kijken.”

Vincent Boswijk (D66): “Als gemeente zeggen we nu tegen de provincie, zoek het maar uit”
Eén van de maatregelen om de problemen te verlichten is dat de gemeente Groningen zelf 2,2 miljoen euro bij gaat leggen. Broeksma is niet van plan om dit te gaan doen. Rita Pestman van de PvdA: “Wij zijn het daar wel mee eens. Maar we moeten wel naar de toekomst kijken. Want als het mis gaat, en het OV-bureau krijgt een tekort, dan hangen we voor 21% aan de lat. Dat bedrag kunnen we alvast maar beter in gaan boeken.” Andere partijen willen juist dat de gemeente wel geld beschikbaar stelt. Vincent Boswijk van D66: “Eigenlijk zeggen we nu tegen de provincie, zoek het maar uit. Minder geld, dus er moet op het Martinikerkhof aan een knop gedraaid worden waardoor er nog verder bezuinigd moet worden.” Hans Moerkerk van Stadspartij 100% voor Groningen: “Eigenlijk maakt het niet uit. Als je het nu niet betaald, en het mislukt, dan moet het bedrag alsnog op tafel komen. Ik vrees voor de uitkomst, en ik wil helemaal niet bezuinigen.”

Wethouder Philip Broeksma: “Ga lobbyen in Den Haag”
Wethouder Broeksma: “Het openbaar vervoer wordt gesubsidieerd door het Rijk. Het geld gaat naar de provincie. De provincie laat bussen en treinen rijden. De gemeente is ook partner in deze constructie omdat we vroeger een gemeentelijk vervoersbedrijf hadden, en we in de provincie een grote speler zijn omdat veel buslijnen hier starten en eindigen. Al het geld voor openbaar vervoer gaat naar de provincie. En ik wil echt een oproep doen, dat als u collega’s in Den Haag heeft, om daar contact mee te zoeken. Om die lobby op gang te krijgen. In Groningen proberen we de klap zo goed mogelijk op te vangen, maar het leidt tot een slagveld, waarbij de schade in andere provincies nog veel groter is.”

“Onze hoop is gevestigd op de BBB”
Broeksma spreekt ook van een gevaar: “Minder bussen op de weg betekent automatisch dat er meer auto’s gaan rijden. Je hebt het over een cirkel die de verkeerde kant op gaat. Onze hoop is gevestigd op de BBB. Bij de verkiezingen zijn zij de grootste geworden in de provincie, waarbij deze partij zegt dat ze openbaar vervoer heel belangrijk vindt. Wij hopen dat zij in de begroting meer geld gaan uittrekken voor openbaar vervoer.” Op de vraag van verschillende politici of wellicht de gemeenten in Groningen en Drenthe niet ook zelf een bijdrage kunnen leveren zegt de wethouder dat hij dit verzoek mee gaat nemen naar het OV-bureau.

Rik Heiner (VVD): “Als een buslijn verdwijnt, dan komt deze nooit terug”
Rita Pestman: “We willen graag dat mensen de auto in Groningen laten staan. Maar de waarheid is dat we in plaats van uitmuntend openbaar vervoer hebben, we steeds maar bezuinigen, bezuinigen en bezuinigen. Er moeten meer bussen gaan rijden, het liefst gratis.” Heiner: “Wij gaan met onze collega’s in Den Haag in gesprek. Met de knoppen die wij tot onze beschikking hebben … als een buslijn verdwijnt, dan komt deze nooit terug. En ondertussen botsen deze bezuinigingen met het collegeprogramma. Want hoe krijg je mensen uit de auto, als er geen alternatief is? Hoe zorgen we dat de regio bereikbaar blijft? Hoe zorgen we dat mensen mee kunnen blijven doen in de samenleving. Want geen openbaar vervoer kan er voor zorgen dat mensen niet aan het werk gaan of kunnen.”

Wethouder Philip Broeksma: “Reizigers zijn onvoldoende teruggekeerd”
Broeksma: “Jarenlang hebben we vette jaren gehad. Van 2005 tot 2019 kende het openbaar vervoer een groei van soms meer dan 5% per jaar. De coronacrisis en de oorlog in Oekraïne hebben alles verandert. Reizigers zijn onvoldoende teruggekeerd. Waar we gehoopt hadden op een reizigersgroei van 110% is dit slechts 80% tot 90%. Het voorstel is daarom om een flexibele dienstregeling uit te voeren. Minder vraag, is minder rijden. Bijvoorbeeld in de laatste week van het jaar, en in de laatste week voor de zomervakantie. Daarbij is het wel belangrijk dat het systeem betrouwbaar moet blijven en dat het voorspelbaar is voor reizigers.”

“Gratis openbaar vervoer bestaat niet”
Tot overmaat van ramp dreigen de bus- en treinkaartjes volgend jaar 11% duurder te worden. “Dat wordt landelijk beslist. We kunnen in deze regio zeggen, dat willen we niet. We houden het op 0%, dan gaat ons dan 3,3 miljoen euro extra kosten. Er wordt ook gesproken over gratis openbaar vervoer. Gratis bestaat niet. Het wordt dan door iemand anders betaald. Je hebt het dan over een bedrag van 140 miljoen euro. Maar gratis betekent ook meer reizigers, meer vraag, dus je hebt meer bussen en meer personeel nodig.”

“De bal ligt in Den Haag”
Is er dan geen goed nieuws? “De reserves die we hebben kunnen we een aantal jaren inzetten. De verwachting is dat de situatie vanaf 2028 beter gaat worden, met meer reizigers. Daarnaast gaan er de komende jaren meer bussen op elektriciteit rijden, wat ook flink goedkoper is. Aan de andere kant is 2028 ver weg en kan er in vijf jaar veel gebeuren. Hoe verloopt de oorlog in Oekraïne? Wat gaat er voor de rest gebeuren? En nogmaals, deze bal ligt vooral bij het Rijk. Daar moet iets gebeuren.”