“Excuses koning voor slavernij hebben enorme symbolische waarde voor nazaten”

De excuses die koning Willem Alexander zaterdag gemaakt heeft bij de herdenking van het slavernijverleden hebben een enorme symbolische waarde.

“De afgelopen dagen nam de spanning toe. Wat gaat de koning zeggen? Gaat hij excuses aanbieden?” Dat vertelt Jim Lo-A-Njoe. Lo-A-Njoe is raadslid voor D66 en ook persoonlijk betrokken bij het onderwerp. In de zomer van 2021 riep hij als politicus op om onderzoek te doen naar de rol van de lokale overheid in het slavernijverleden. “Ik was eerder in de middag in het Noorderplantsoen, waar onze eigen Groningse viering plaatsvindt. Op een gegeven moment ben ik snel naar huis gegaan om de toespraak te kunnen zien. Mijn moeder is in Amsterdam, bij de herdenking, en hield mij via de app op de hoogte.”

“Dit betekent echt iets”
De aankondiging van de toespraak heeft veel los gemaakt: “Men was heel benieuwd wat de koning zou gaan zeggen. Het wordt vandaag ook op de voet gevolgd. Mijn oom woont in Suriname. Daar heeft men, ondanks het tijdverschil, massaal voor de televisie gezeten. Dat geldt ook voor de bevolking op de Caraïbische eilanden. Dit betekent echt iets. De toespraak van de koning was ook mooi. De excuses werden met luid applaus ontvangen. Het heeft een enorme symbolische waarde voor de nazaten en voor de mensen die in de voormalige kolonies wonen.”

Excuses slavernijverleden
Dit jaar is het 150 jaar geleden dat er feitelijk een einde kwam aan de slavernij. Willem-Alexander vertelde dat slavernij een misdaad is tegen de menselijkheid. “Van alle vormen van onvrijheid is slavernij het meest vernederend en mensonterend.” Ook zei hij: “We dragen de gruwlijkheden van het slavernijverleden met ons mee. De effecten zijn nog steeds voelbaar, bijvoorbeeld via racisme.” Over de excuses vertelde de koning dat ze door hem met hart en ziel intens beleefd worden.

Jim Lo-A-Njoe: “Vergiffenis of excuses”
Lo-A-Njoe: “Criticasters kunnen zeggen dat de koning niet echt excuses heeft aangeboden voor de rol van het Huis van Oranje Nassau ten tijde van de slavernij. Het onderzoek naar de rol van zijn voorouders loopt nog. De uitkomsten worden later verwacht, en ik begrijp heel goed, dat als je alle feiten op tafel hebt liggen, dat je dan ook echt excuses kunt maken. Onze burgemeester, meneer Schuiling, heeft eigenlijk hetzelfde gedaan. Uit de eerste resultaten van een onderzoek naar de Groningse rol blijkt dat die rol veel groter is dan gedacht, maar het onderzoek is nog niet helemaal compleet.”

Roberto Refos: “Excuses en woordkeuze hebben mij geraakt”
Robert Refos is van Keti Koti Groningen: “Ik was vandaag bij de herdenking in Amsterdam aanwezig. Samen met de afvaardigingen van Den Haag, Tilburg en Groningen hebben we een krans gelegd. Ik vond de toespraak van de koning heel mooi. Het waren niet alleen excuses, maar ook de woordkeuze van de koning heeft mij geraakt. Hij wist precies waar het om ging. En of ik dit verwacht had? Vorig jaar heeft de koning het onderzoek aangekondigd, dat over twee jaar klaar is. Ergens kun je dan denken, we wachten het even af. Dus ergens had ik kunnen begrijpen dat de excuses over twee jaar zouden volgen. Maar het gebeurde tijdens dit herdenkingsjaar. Een mooi moment, en een hele bijzondere toespraak.”

“Erkenning en onderkenning”
Met de excuses zijn we er volgens Refos nog niet. “Het gaat om erkenning en onderkenning. Met onderkenning bedoel ik dat er veel mensen zijn die niet weten waar het nu precies over gaat, of die het niet willen weten. We zullen nu verder moeten, en werken aan de doorwerking. We moeten kijken achter de komma, in gesprek blijven, waar lopen we tegen aan, en welke stappen kunnen we zetten?” Volgens Refos gaat het om het volledige palet van onderwijs, tot gesprekken voeren tot een nationale feestdag. “En het gaat niet alleen om leerlingen, maar ook leraren, docenten en beleidsmakers die hier stappen in moeten zetten. En qua nationale feestdag zou het heel goed zijn, heel wenselijk.”

“Lastiger om aan een stageplaats te komen”
En ook op andere vlakken: “Ik ben niet iemand die snel actie gaat voeren. Maar mensen die in de voormalige kolonies zijn geboren, dus op Nederlands grondgebied, buiten Europa, die krijgen nog altijd minder pensioen dan als je in Nederland woont. Of dat het voor deze groep mensen lastiger is om aan een stageplaats te komen. Dingen waarvan je verwacht dat het allang verholpen zou zijn, dat bestaat nog steeds.”

Jim Lo-A-Njoe: “We moeten los komen van de verkramptheid”
Ook La-A-Njoe noemt het belangrijk om naar de toekomst te kijken: “Wat betekent dit nu precies? Persoonlijk vind ik het heel mooi om te zien dat er de afgelopen jaren veel meer aandacht is voor Keti Koti. Zowel nationaal als lokaal. Maar ik kan mij ook goed voorstellen dat er mensen zijn die niet zo goed begrijpen waar het nu om gaat. Waar hebben we het over? Ik denk dat het belangrijk is om onze harten te openen, en los te komen van de verkramptheid. We moeten het ongemak omarmen, er over praten, en vanuit dat standpunt verder werken. We hebben het over een gezamenlijke geschiedenis. Dit is niet alleen Antilliaans of Surinaams. Dit hoort bij Nederland, en ook bij Groningen.”

“Nationale feestdag”
Lo-A-Njoe hoopt ook dat Keti Koti een nationale feestdag gaat worden. “Een nationale feestdag geeft de waarde aan van zo’n dag. Je zou het dezelfde status kunnen geven als Bevrijdingsdag op 5 mei. Waarbij mensen, afhankelijk van de cao die ze hebben, ook vrij hebben. En er moet meer gebeuren. We hopen ook echt dat het monument in Groningen voor het slavernijverleden versneld kan worden. En ook is het goed dat er in het onderwijs meer aandacht komt voor dit onderwerp. Bijvoorbeeld in de vorm van de Groningse canon.”