Hiphop is deze week jarig. De culturele beweging, ontstaan in The Bronx in New York, bestaat vijftig jaar. Tegenwoordig is hiphop wijdverspreid, springlevend en ook in Groningen aanwezig. Een gesprek met Steven Gilbers die onderzoek doet naar hiphop.
Hoi Steven! Een beweging die vijftig jaar bestaat. Hoe bijzonder is dat?
“Als we het hebben over hiphop dan denken veel mensen aan de muziek die hier onder valt, maar de beweging is groter. Als je puur naar de muziek kijkt: een genre dat vijftig jaar bestaat is niet zo bijzonder. Jazz, punk en rock vieren ook hun verjaardagen. Maar in je introductie zeg je het juist, het is een beweging. Het is een living and breathing genre. Het ontwikkelt zich. Het gaat met de tijd mee. En dat is wel heel bijzonder. De jazz die indertijd is ontstaan is nog steeds dezelfde jazz. Maar de hiphop die in 1973 is ontstaan, die is tegenwoordig heel anders en blijft zichzelf vernieuwen.”
Om mensen in dit verhaal mee te nemen is het goed om misschien bij het begin te beginnen. En daarvoor moeten we naar The Bronx …
“Je moet je voorstellen dat deze wijk in New York in die jaren veel armoede kende. Een lokale dj, DJ Kool Herc, was in die jaren actief op feesten, en die kwam tot de ontdekking dat het publiek op het feest vooral losging op de drumbreak. Zeg maar de seconden in een funkplaat waarin de drummer zich mocht laten gelden. Hij dacht, als dat is wat iedereen wil, waarom kan ik dat dan niet loopen? Dat ik die seconden ga herhalen, en ga combineren met een andere plaat. En dat is eigenlijk de basis van de hiphop. En daar is de datum 11 augustus 1973 aan vastgeplakt.”
Tekst gaat verder onder de video:
DJ Kool Herc legt de techniek uit die leidde tot de hiphop-beweging
Was toen gelijk duidelijk dat er een nieuw genre was geboren?
“Nee. Dat besef kwam pas veel later. Je moet je voorstellen dat er volop geprobeerd werd. Er werd geëxperimenteerd. En dat kon ook. Want er waren geen platenmaatschappijen in het spel en geen commercie. In de jaren tachtig kreeg het een vlucht met de komst van de drumcomputers. Er werd veel meer mogelijk. En dan zie je dat het steeds meer een invulling krijgt. Er komt in de muziek een rapper bij. Als je platen uit die tijd beluistert dan zal je opvallen dat de dj als eerste wordt genoemd, en de rapper als tweede, Eric B. & Rakim bijvoorbeeld, niet andersom. Op een gegeven moment is dat omgedraaid, en wordt het genre groter. Het verspreidt zich naar andere delen van New York en naar andere gebieden, naar de West Coast en naar de Midwest. En langzaam zie je dat wat we nu hiphop noemen, zich over de wereld verspreidt.”
Even terug naar het begin van dit gesprek. Want we hebben het over een bijzondere stroming, waarbij je aangeeft dat de muziek maar een onderdeel is …
“Dat klopt. Het is een beweging die aanvankelijk uit vier pilaren bestond: Dj-ing, MC’s, graffiti en B-boys. DJ en MC staat uiteraard voor de muziek, graffiti staat voor grafische kunst en B-boys voor breakdance. Dat betekent dus ook dat als je tegenwoordig een mooi straatkunstwerk ziet, zoals de kunstwerken die afgelopen weekend in de Oosterparkwijk werden aangebracht, dat dit voortvloeit uit de hiphop-beweging. En dat geldt ook voor urban-sports, zoals breakdance. Die vinden allemaal hun oorsprong in de hiphop. En er is er ook een vijfde pilaar. In de jaren tachtig vond men al dat knowledge ook een onderdeel moest zijn. Zeg maar de filosofie en de kennis die hiphop overbrengt.”
En knowledge dat is waar jij je mee bezig houdt …
“In Groningen is er een hele mooie beweging gaande. Op de RUG begin ik in september als universitair docent waarbij ik mij richt op de hiphop. De bedoeling is om in de toekomst een minor op te gaan zetten. Want wat zou het geweldig zijn als we studenten naar Groningen kunnen halen, die onderzoek doen naar hiphop. En dat zie ik tegenwoordig ook al gebeuren. De interesse is er bij studenten en collega’s. En dat is ook wat hiphop weer zo bijzonder maakt. Dat er dus een pilaar bezig is met wat hiphop nu precies is, hoe iets gekomen is, hoe de ontwikkeling in de taal, die gebruikt wordt in de uitingen, is geweest. Dat is toch tof?”
Tekst gaat verder onder de video:
Eén van de grootste artiesten in de hiphop is Kanye West. In 2008 scoorde hij samen met Estelle een grote hit met het lied ‘American Boy’.
Hiphop. We kunnen er niet omheen dat wellicht sommige lezers van dit artikel daar misschien een gevoel bij hebben dat ze er niks mee hebben, dat ze het misschien een beetje eng vinden …
“Tjah. Ik snap dat eigenlijk niet zo goed. Wat je zegt herken ik trouwens. Maar … hoe zal ik dit verwoorden. Racisme is een groot woord, maar het neigt er soms wel een beetje naar. Als we teruggaan naar de jaren zeventig dan waren het vooral arme, zwarte Amerikanen die zich hier mee bezighielden en de cultuur is sindsdien altijd geassocieerd gebleven met minderheden en mensen die minder kansen hebben in de samenleving. Het kan natuurlijk dat je niet van de muziek van rappers als Drake, Kanye West of Kendrick Lamar houdt, maar ik vraag me dan soms wel af: komt die afkeer voor hiphop dan echt door de muziek zelf of door de mensen die de muziek maken? Diezelfde mensen die zeggen dat ze niks met hiphop hebben, staan namelijk vaak wel te dansen op muziek van Ed Sheeran, Beyoncé of Justin Bieber. Ook
in die muziek zitten onderdelen die letterlijk uit de hiphop komen. Samples, rifjes, productietechnieken. De hiphop is nooit ver weg. Zonder de hiphop had de popmuziek van vandaag de dag heel anders geklonken.”
Misschien verdient het nog een verdiepingsslag. Want waar kan de afkeer tegen hiphop vandaan komen?
“Deze vraag mag zeker gesteld worden. En in de hiphop is ook absoluut niet alles goed gegaan. Er zijn zwarte en duistere bladzijden te vinden in de geschiedenis van de stroming. Maar het aura wat hier volgens mij omheen hangt is dat hiphop ontstaan is bij een minderheid. En daar kijken veel mensen bewust of onbewust toch vaak op neer. Toen hiphop de grens over ging, en in Nederland terecht kwam, toen waren het de Marokkanen, de Turken en de Antillianen die zich in ons land heel goed konden identificeren met deze muziek. Zij zien kansen in de hiphop, terwijl een ander deel van de bevolking het associeert met criminaliteit. En dat is jammer, omdat je dan overduidelijk niet weet wat hiphop behelst en wat de positieve kanten van hiphop zijn. Wat ik al zei: de invloed van de beweging is zo groot, die reikt tot een ieder zijn woonkamer. Het is overal.”
Dat is een mooi bruggetje naar Groningen. Want hoe groot is hiphop in Groningen?
“Groningen is een duidelijke hiphop-stad, maar wordt vaak niet meteen genoemd als er lijstjes worden samengesteld. Toen hiphop in Nederland voet aan de grond kreeg, toen floreerden groepen als Osdorp Posse en later acts als De Jeugd van Tegenwoordig en The Opposites. Als je het hebt over een stad met een hele duidelijke hiphop-scene, dan is dat Zwolle met Opgezwolle en Typhoon. Maar ook Groningen heeft met Kraantje Pappie een duit in het zakje gedaan, hoewel Kraantje later veel meer mainstream is gegaan. Eigenlijk is de Groningse hiphopcrew Zombi Squad een beter voorbeeld. Zij zijn ook ontzettend populair geweest in Duitsland.”
Over welke tijdsperiode hebben we het dan ongeveer?
“Dan heb je het over de jaren tachtig en negentig. Ik kan me een verhaal herinneren dat Zombi Squad een optreden gaven in Vera. Daar hadden ze voor hun optreden een groot hakenkruis van piepschuim neergezet. Het publiek dacht, wat krijgen we nou? Tijdens het concert werd dat hakenkruis toen kapot gemaakt met honkbalknuppels. Juist die antifascistische houding maakte hun heel erg populair. En wat ik zeg, bij Groningen denk je misschien niet direct aan hiphop, maar het heeft hier wel alle ruimte om groot te worden. Hiphop gedijt goed bij minderheden en bij mensen die het niet zo breed hebben. Juist die elementen zijn in Groningen aanwezig.”
Tekst gaat verder onder de video:
Eén van de nummers die Zombi Squad uitbracht is Graffiti.
Merk je ook dat het groeit?
“Ja. In Groningen heb je bijvoorbeeld Homebase, dat gerund wordt door Frank Stevens, Deejay Irie en mijzelf en al bijna tien jaar bestaat. Wij weten grote internationale hiphop-acts als Mobb Deep en The Pharcyde naar de stad te halen. En wat je ook ziet is dat er grote groepen mensen op af komen, en dat er steeds meer een community aan het ontstaan is. Maar je ziet het ook bij internationale studenten die hier naartoe komen. Het collectief Northern Lights, dat studenten hebben opgericht, is een voorbeeld. Dus op de vijftigste geboortedag kunnen we stellen dat de beweging nog springlevend is, en dat het ook Groningen heel duidelijk heeft bereikt. En je ziet het ook, hè? Loop maar eens over straat, en let op de kleding die mensen dragen. Ik weet zeker dat je een shirt met daarop 2Pac tegen gaat komen in het straatbeeld. Terwijl 2Pac al 27 jaar niet meer onder ons is.”
Eigenlijk heb je de vraag al beantwoord, maar de hiphop die we nu bijvoorbeeld in Groningen kennen, is die nog vergelijkbaar met hoe het in de jaren zeventig begon?
“De kern is hetzelfde gebleven, maar de ontwikkeling heeft niet stilgestaan. Misschien moet je wel een metafoor in de vorm van een familiestamboom gebruiken. Dat de hiphop in The Bronx de vader en moeder van alle hiphop-vormen zijn. Toen hiphop in de jaren tachtig en negentig de wereld overging, en voet aan de grond kreeg, ontwikkelde zich in elk land en elke stad een eigen scene. In Duitsland is de hiphop bijvoorbeeld heel actief. Maar weer anders dan hoe het hier in Nederland beoefend en beleefd wordt, terwijl het wel allemaal overduidelijk familie is van elkaar. En dat maakt deze beweging zo ontzettend interessant. Ook voor mij als onderzoeker.”
