“Zomerse warmte houdt nog een week aan, en deze situatie is best wel bijzonder”

Een strak blauwe lucht, veel zon en hoge temperaturen. Zomer in september, terwijl volgens weerkundigen de herfst al begonnen is. Hoe bijzonder is deze situatie? En wat kunnen we de komende periode verwachten? Een gesprek met OOG-weerman Johan Kamphuis.

Hoi Johan! Ik hoorde de nieuwslezer op NPO Radio 1 zojuist vertellen dat het woensdag in het Noorden 28 graden kan worden, in het zuiden zijn temperaturen tot 31 graden mogelijk. Hoe uitzonderlijk is dit?
“Het is in het verleden wel eens vaker warm geweest in september. Als we kijken naar de extremen voor deze periode, dan werd het op 5 september 1949 op Eelde 32,6 graden. Op 16 september 1947 werd het er 32,0 graden. En op 2 september 1906 werd er een temperatuur van 30,5 graden afgelezen. Maar het is wel weer zo bijzonder dat ik verwacht dat er de komende dagen wel wat dagrecords gebroken kunnen worden. Op woensdag 6 september bijvoorbeeld. Het record staat dan met 29,3 graden niet extreem scherp. We kunnen daar misschien overheen gaan. En als je mij vraagt hoe uitzonderlijk dit is: dit is best wel bijzonder. We hebben een serie dagen met hoge temperaturen, terwijl we wel in de eerste meteorologische herfstmaand zitten.”

Wat zijn je verwachtingen op landelijk niveau?
“Ik denk dat er vooral in het zuidwesten van het land wel wat dagrecords gaan sneuvelen. Maar om de keerzijde te behandelen, de kans dat er all-timerecords verbroken gaan worden, dat zie ik niet zitten. Die staan landelijk ook best wel scherp. Op 5 september 1949 werd het in De Bilt 32,6 graden. Ook een top-drie-notering lijkt er niet in te zitten. Dan moet het in De Bilt warmer worden dan 31,4 graden. Dat zie ik niet gebeuren.”

Aan verschillende keukentafels zal waarschijnlijk de verbazing zijn uitgesproken. De afgelopen weken, tijdens de zomervakantie, bracht de zomer niet het weer dat we nu hebben. Hoe kan het dat de warmte ons nu ineens wel weet te bereiken?
“Het was hier in juli en augustus niet heet, maar als je op Europees-niveau kijkt, dan zie je dat het de hele zomer, bij perioden, al behoorlijk heet is in het zuiden van Europa. Bij ons hadden we te maken met een geblokkeerd stromingspatroon, waarbij hogedrukgebieden zich vooral boven het zuiden van Europa bevonden, en depressies in het noorden van Europa aanwezig waren. Door die setting bleef de hitte op afstand.”

En dat is nu veranderd dus?
“Klopt. Eigenlijk kun je zeggen dat hoge- en lagedruk van plek zijn verwisseld. Hogedruk heeft zich vanaf de oceaan uitgebreid tot over een deel van het noorden van Europa, en heeft inmiddels ook de vleugels uitgeslagen over het midden. Ook een deel van het Middellandse Zeegebied bivakkeert onder invloed van hogedruk. Die uitloper kun je beschouwen als een deur die wagenwijd openstaat om vrij droge, en zeer warme tot tropische lucht, aan te voeren vanuit het zuiden, uit de richting van Afrika.”

Stel dat we deze situatie in juli hadden gehad. Wat zou dat dan betekend hebben?
“Als we deze drukverdeling in juni, juli of augustus gehad zouden hebben, dan waren alle all-timerecords gesneuveld. Maar dat gaat nu niet gebeuren. Het is september. En dat merk, en zie je ook. De zon gaat eerder onder, en ’s avonds rond 21.00 uur dan kunnen de lampen in je huiskamer al weer aan. Juist daardoor, dat de dag een stuk korter is, blijven thermische excessen ons nu bespaart.”

Gerard Cox scoorde in 1973 een hit met ‘Het Is Weer Voorbij Die Mooie Zomer’, terwijl het voor sommige mensen altijd wel zomer mag blijven. Wat gaat de komende periode brengen?
“Mensen die van de zomer houden kunnen de komende dagen volop genieten. Volgende week maandag zal de temperatuur nog altijd rond de 28 graden liggen. Misschien is de tropische 30 dan ook haalbaar. In de nacht van maandag op dinsdag neemt de kans op een onweersbui toe. Op dinsdag zal het af gaan koelen als koelere lucht ons gebied binnen trekt. Dan zullen de scherpste kantjes van de hitte af gaan. Maar dat is dus wel pas over een week.”