Door bos en over heide: “De herfst staat voor de deur, ruik de geuren en hoor de bosuil roepen”

De herfst is begonnen. De dagen worden korter en in huis maken we het weer gezellig. Maar volgens boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten zijn er ook genoeg redenen om nog lekker de natuur in te trekken.

Hoi Bart! Als boswachter zul je waarschijnlijk zeggen dat ieder seizoen mooi is. Maar heb je ook een favoriet seizoen?
“Na de lente is dat toch wel de herfst. Eigenlijk is het ook een hele rijkdom dat we vier seizoenen hebben. Er zijn genoeg landen waar ze zoiets niet kennen. Daar is het bijvoorbeeld altijd zomer. Wij hebben om de drie maanden een ander seizoen, hoewel die seizoenen wel onder druk staan. Maar als je tijdens de herfst door het bos loopt, de paddenstoelen ziet, de kastanjes ziet vallen en de herfstgeuren ruikt, de geur van vergankelijkheid. Dat is toch prachtig?”

Je zegt het al, de seizoenen staan onder druk. Want herfst. Het is nog niet echt herfst hè?
“Kastanjes en beukennootjes zijn al te vinden. Maar de kleurenpracht die ook bij de herfst hoort, die laat nog op zich wachten. Dat komt omdat het nog te warm is. Op dit moment is het 6 graden warmer dan gemiddeld. Wil je die mooie rode en gele bladeren zien, dan hebben we eerst nachtvorst nodig. Bij nachtvorst worden de bladgroenkorrels omgezet in suiker, waardoor de bomen de sapstromen naar de bladeren stoppen. Dat laat nog echt even op zich wachten.”

Veel mensen zullen zeggen dat het wel prima is zo. De kachel hoeft nog niet aan, en we kunnen in een T-shirt buiten rondlopen. Maar ik hoor bij jou ook een duidelijke ondertoon …
“Wat we de laatste jaren zien is dat de herfst steeds wat later begint. En we zien dat de natuur daar geen raad mee weet. Trekvogels komen bijvoorbeeld later, en vertrekken later. Bomen maken zich niet klaar voor de winterrust, en de insectenwereld blijft langer doorvliegen. De vier seizoenen vormen samen een cyclus. Daarbij is ook de winterperiode belangrijk. Voor mensen is de winterperiode vaak een moment van rust. In de natuur is dat ook zo. Die rust is nodig. En als je dat steeds meer onder druk zet, dan zet je daarmee dus de rust onder druk. Een koude winter is ook belangrijk. Een warme winter, met een hoge vochtigheid, is bijvoorbeeld slecht voor insecten. Kijk bijvoorbeeld naar het blauwtongvirus. Doordat het warm is blijven virussen, die via insecten verspreid worden, langer actief.”

Tekst gaat verder onder de foto:

Kastanjes en beukennootjes verzamelen is toegestaan, maar het is volgens boswachter Bart Zwiers belangrijk om niet tassen vol te gaan vullen. Foto: Sabrina St. via Pixabay

Bij de herfst horen de kastanjes en de beukennootjes. Is het dit jaar een goed jaar?
“Vorig jaar hadden we een turbo mastjaar. Door de extreme droogte raakten bomen in de stress waardoor er veel eikels en kastanjes waren. Dit jaar is het een normaal jaar. We hebben een vrij natte zomer gehad, en de grondwaterstand is ook prima. Dus er is een prima opbrengst. Voor dieren, die zich nu voorbereiden op de winterslaap, is er genoeg te eten. En natuurlijk mogen mensen ook kastanjes en eikels meenemen. Maar ga nu niet tassen vol vullen. Doe dat gewoon niet. Wat je in je handen vast kunt houden is prima. Maar niet meer dan dat. Wat je mee neemt naar huis, voor je herfststukje of herfsttafel, is eigenlijk het voedsel voor de dieren.”

De herfst kun je ook associëren met paddenstoelen. Hoe gaat het met de paddenstoelen?
“Dat moet nog komen. Ze zijn er nu nog niet, maar ik verwacht dat ze komende weken wel snel tevoorschijn gaan komen. Het heeft te maken met de vochtigheid. Als je wat mist hebt, of vochtige omstandigheden, dan zullen ze heel snel tevoorschijn komen. Die explosie moet nog komen.”

De herfstvakantie staat voor de deur. Wat zouden je tips zijn voor de komende weken?
“Ga er lekker op uit. Slecht weer bestaat niet. Slechte laarzen en slechte jassen bestaan daarentegen wel. Ga lekker naar buiten, ga de bossen in, ga naar de heidevelden. Je komt altijd wat tegen. Het gebied De Braak bijvoorbeeld bij Paterswolde. Dat zijn eeuwenoude bossen. Als je goed luistert kun je daar de bosuil ook horen roepen. Dat is een ontzettend gaaf geluid. Een geluid dat je vaak in spannende films hoort. Maar gewoon daar te horen is. Maar ook het Noordlaarderbos en Vijftig Bunder. Een heel mooi gebied, waar de heide het goed doet. En als je de tijd hebt, dan kun je ook naar de Veluwe gaan. Daar kun je burlende herten horen. Een oer-geluid, en heel bijzonder om mee te maken.”

Dus warme laarzen aan en er op uit!
“Ja, en neem ook een verrekijker mee. Je komt in het huis waar heel veel dieren leven. Je kunt zo maar de das of de vos tegen komen. Klim bijvoorbeeld de uitkijktoren in De Onlanden op. Grote kans dat je in de omgeving een rode staart met een witte punt ziet: dat is de vos die druk aan het jagen is op muisjes. En als je het goed wilt doen, neem dan ook een drinkbeker mee met daarin warme chocolademelk. Dat is heerlijk om een mooie herfstwandeling mee af te sluiten. Een tip van de boswachter.”