“De natuur kan alleen overleven als we het aantal natuurgebieden verdubbelen”

De herfst is in volle gang. Bladeren vallen van de bomen, eekhoorns bereiden zich voor op de winter en trekvogels zijn onderweg naar het zuiden. Toch gaat het met de natuur helemaal niet goed. Sterker nog: als we nu niets doen is de situatie onomkeerbaar.

OOG Tv trekt in de weken voorafgaand aan de Tweede Verkiezingen door de gemeente om met organisaties, instanties en verenigingen in gesprek te gaan of er voor hun sector genoeg aandacht is. Wat moet er volgens hen in Den Haag direct gebeuren en veranderen? De reportages en artikelen zijn ook terug te vinden op de website Groningen Kiest.

Natuurmonumenten
Natuurmonumenten beschermt en beheert natuurgebieden in ons land. De vereniging heeft meer dan 110.000 hectare aan natuur in in eigendom, waaronder bossen, duinen, heide en meren. Natuurmonumenten zet zich in voor het behoud van de natuur en het toegankelijk maken voor het publiek. De organisatie werd opgericht in 1905 en heeft meer dan 800.000 leden. In Groningen beheert het gebieden in De Onlanden, bij Noordlaren en bij Kardinge.

Hoi Bart Zwiers! Jij bent boswachter bij Natuurmonumenten. De natuur lijkt op dit moment prachtig, maar de zorgen zijn groot hè?
“Ik ben het met je eens dat er veel moois is te zien. Maar er zijn ook hele grote zorgen. Neem het gebied Vijftig Bunder. Tien jaar geleden was dat een heel mooi heideveld. En moet je zien wat daar nu van over is. Her en der staat nog een sneu polletje heide. En dan kun je zeggen, wat jammer toch. Maar er hangt een heel ecosysteem aan vast. De heide trekt bepaalde insecten. Met het verdwijnen van de heide verdwijnen ook die insecten.”

Om de koe gelijk bij de horens te vatten. Jullie hebben als boswachters gezegd: het kan zo niet langer, actie is noodzakelijk …
“Op het punt waar we nu staan is nog actie mogelijk. Het is nu nog niet te laat als we nu dat gaan doen wat nodig is. Vorige maand hebben we de alarmklok geluid. Nu hebben we een actie opgezet waarbij mensen op onze website een kaart kunnen tekenen. Al die kaarten gaan we binnenkort, bij het formatieproces van de nieuwe regering, afleveren op het Binnenhof. Met als boodschap dat actie nu noodzakelijk is.”

Wat moet er volgens jullie gebeuren?
“In ons land is op dit moment 15 procent natuur. Willen we de doelen behalen die in Europa gesteld zijn, dan moet minimaal 27 procent van het land uit natuur bestaan. Wij zeggen, dat als je echt veerkrachtig wilt zijn, dat dit minimaal 30 procent moet zijn. Dus inderdaad, je hebt het over een verdubbeling. Wat er volgens ons moet gebeuren is een andere inrichting. Ons landschap is nu heel erg gepolariseerd. Daar heb je een stad, daar is landbouw en hier heb je natuur. We moeten gaan werken aan een groen, blauwe dooradering van ons land. Geen eilandjes meer. We moeten de natuur omarmen. De natuur moet de stad ingetrokken worden. Moet de woonwijken in. Alleen op die manier heeft de natuur kans om te overleven. Maar dan moeten we nu wel actie ondernemen.”

Werk aan de winkel dus, waarbij de opgave wel heel groot is …
“Niets is onmogelijk. Ik ben hoopvol. Ook omdat er geen alternatief is. Als we het probleem blijven ontkennen, en we doen niks, dan verliezen we steeds meer ecosystemen. En als een ecosysteem weg is, dan komt het ook niet meer terug. En wat betekent dat dan? Dat de natuur zoals we die nu kennen, er heel anders uit zal gaan zien. Dieren- en boomsoorten zullen verdwijnen.”

Ik zei het al in het begin van dit gesprek: de natuur ligt er nu prachtig bij. Ik zie de problemen niet direct. En dat is een geluid dat ik vaker hoor in mijn omgeving …
“In één van de gebieden die wij beheren hebben we de afgelopen jaren een landbouwperceel afgeplagd. Maïs heeft plaatsgemaakt voor heide. En daar zie je wat er aan de hand is. Want we zien daar nu het pijpenstrootje al verschijnen. En ook de grove den komt er op. Dat zijn tekenen van vergrassen. Zo’n heideveld gaat het heel moeilijk krijgen.”

Wat is de oorzaak van het vergrassen?
“De hoofdoorzaak is stikstof. Stikstof zorgt voor vergrassing. De vergrassing zorgt ervoor dat enkele dominante grassoorten andere planten verdringen. Hoofdoorzaak is vermesting, ofwel depositie van meststoffen. Heel concreet: droge heide vergrast met smele, fioringgras en buntgras. Natte heide en hoogveen vergrassen met het pijpenstrootje. En dat zorgt er uiteindelijk voor dat soorten verdwijnen, het landschap verandert en ecosystemen dus verdwijnen.”

Kun je het vergrassen niet tegengaan door te plaggen?
“Dat is mogelijk, maar eigenlijk kun je dat maar één keer doen. Plaggen is het verwijderen van de bovenste grondlaag. Je verwijdert dus de begroeiing. Maar je verwijdert ook alle zaden die in die grondlaag zitten. Dus als we dat dit jaar doen, dan kan zoiets volgend jaar niet weer. En op sommige plekken is het helemaal niet mogelijk. Ons gebied Vijftig Bunder is archeologisch bijvoorbeeld erg waardevol. Als je daar gaat plaggen dan is het niet meer waardevol.”

Het gaat nu voornamelijk over heide. Dat het slechter gaat met de natuur, zie je dat ook elders?
“Bramen zijn een mooi voorbeeld. De hoeveelheid bramenstruiken, maar ook brandnetels, nemen toe. Ze komen veel meer voor dan vroeger. Ze groeien sneller dankzij de toegenomen stikstofhoeveelheid in de bodem. Daarmee worden andere plantensoorten, zoals viooltjes en klokjesgentianen, verdrongen, terwijl rupsen en vlinders dáár juist afhankelijk van zijn. Dat het slechter gaat met de natuur blijkt voor de rest vooral uit monitoring. In de afgelopen 27 jaar zijn we 76 procent van de insecten kwijtgeraakt. In 100 jaar zal 85 procent van alle planten en dieren verdwenen zijn. Dat is wat de cijfers aantonen.”

In deze rubriek praten we met organisaties en instellingen wat er volgens hen in Den Haag moet gebeuren. De boodschap van Natuurmonumenten lijkt me helder …
“Het is nog niet te laat, maar willen we de natuur beschermen dan moeten we nu in actie komen. De opdracht is groot, maar als we het gepolariseerde landschap aan gaan pakken, en de natuur omarmen, dan heeft de natuur kans om te overleven. Daarom hopen we ook dat zoveel mogelijk mensen een kaart willen invullen. Als boswachters zullen wij deze naar het Binnenhof brengen. Die reis gaan we trouwens maken met de trein.”