Het is de eerste stichting wereldwijd die specifiek opkomt voor de belangen van mensen met een doodswens vanwege psychische problemen. De Groningse psychiaters Kit Vanmechelen en Menno Oosterhoff hebben dit jaar Stichting KEA opgericht.
KEA is een belangenbehartiger van patiënten, naasten en andere betrokkenen bij mensen die een euthanasiewens hebben op basis van psychische aandoeningen. “We willen het taboe van euthanasie af halen”, vertelt Kit Vanmechelen. “We willen begrip bieden, kennis verspreiden en de mogelijkheid van euthanasie bij psychische aandoeningen vergroten.” Daarnaast wil de stichting een artsennetwerk opzetten om meer artsen, die in principe bereid zijn second opinions te doen of euthanasie te verlenen, bijeen te brengen en te coachen. “We kunnen een heleboel, maar we verlenen geen euthanasie”, voegt Vanmechelen toe.
‘Psychisch lijden niet zichtbaar’
Om euthanasie te verlenen, moet het lijden van een patiënt ondraaglijk en uitzichtloos zijn. Ondraaglijk betekent dat de situatie voor hem of haar niet meer vol te houden is, uitzichtloos betekent dat er geen redelijke behandelopties meer zijn. Je hoeft niet alles gedaan te hebben, maar je moet wel meegewerkt hebben en je moet geprobeerd hebben de behandeling te laten slagen. “De wet maakt geen onderscheid tussen lichamelijk en psychisch lijden, maar in het dagelijks leven gebeurt dat wel”, vertelt Vanmechelen.
“Er is voor lichamelijke aandoeningen veel meer begrip, doordat het duidelijk meetbaar en zichtbaar is. Het is bijvoorbeeld ondertussen maatschappelijk geaccepteerd dat je als uitbehandelde kankerpatiënt op een gegeven moment mag zeggen dat het genoeg is, dat je euthanasie wilt.” Op een euthanasiewens bij psychisch lijden wordt dikwijls anders gereageerd. “Mensen snappen het niet. We hebben vaak het idee dat je zelf veel meer invloed hebt op een psychische aandoening. Als je depressief bent, doe je maar wat beter je best. Als je nare dingen hebt meegemaakt, kun je daar wel overheen groeien. Maar zo werkt dat vaak helemaal niet”, benadrukt Vanmechelen.
”Het gevolg hiervan is dat de groep mensen met psychisch lijden vaak niet gehoord wordt. Er is weinig begrip van naasten, noch van de beroepsgroep van psychiaters. Veel patiënten kunnen bij hun eigen GGZ-behandelaar niet terecht met hun doodswens. Ze blijven in de kou staan.” Stichting KEA streeft ernaar om hier verandering in te brengen.
Psychiaters vinden het lastig
Vanmechelen ziet ook bij haar collega psychiaters de obstakels als het gaat om het verlenen van euthanasie. “Zeker in het begin heb je het idee dat je er bent om patiënten hoop te geven en de moed erin te houden. Het is dan lastig om iemand te helpen bij het vervullen van een doodswens. Het is ook geen vraag die je elke dag krijgt, dus je doet er niet zoveel ervaring mee op. Er zit een hele procedure vast aan het verlenen van euthanasie en die ken je niet.” Daarnaast zijn er psychiaters die geen euthanasie kunnen verlenen, omdat ze daar emotioneel niet toe in staat zijn of vanwege normen, waarden en (religieuze) principes.
“Begrijpelijk”, benadrukt Vanmechelen. De Vlaamse vertelt dat het haar zelf ook niet in de koude kleren gaat zitten. “Een euthanasie is altijd opnieuw spannend en verdrietig. Je mag dichtbij komen. Je krijgt iemands levensverhaal te horen. Je leert de naasten kennen. Je ziet iemand in zijn diepste ellende. Je gaat er een beetje van houden”, vertelt ze. De nacht voor de euthanasie kan ze vaak niet slapen. “De dag zelf denk ik ‘wat een rotklus’. Maar ik weet dat we ons goed hebben voorbereid en dat er iemand op me zit te wachten die er helemaal klaar voor is. Meestal kom je dan in een hele liefdevolle omgeving terecht waar alles gezegd is. Dan is het erg bijzonder dat ik degene ben die kan geven wat iemand echt graag wil. Achteraf ben ik altijd moe, opgelucht en dankbaar.”
Met Stichting KEA hoopt Vanmechelen meer psychiaters bereid te krijgen om het verlenen van euthanasie te overwegen. “Als mensen willen overlijden en ervan overtuigd zijn dat dat de enige manier is om om te gaan met wat er in hun hoofd en omgeving afspeelt, vind ik dat je als psychiater de morele plicht hebt om dat te onderzoeken. Dat betekent niet per se dat jij het zelf hoeft te doen, maar het is belangrijk om het bespreekbaar te maken en eventueel een andere psychiater te zoeken die wel bij deze hulpvraag kan helpen.”
‘Euthanasietraject zorgt voor hoop’
Daarnaast zit er ook nog een andere zijde aan het euthanasietraject. “Als iemand een doodswens uitspreekt, kan dat van alles betekenen. Het betekent niet noodzakelijk dat iemand nu snel dood wil en daar hulp voor vraagt. Het kan ook betekenen dat iemand het niet meer ziet zitten, dat diegene de hoop kwijt is. Als jij dat gelooft en begrijpt, dan zie je dat er al iets gebeurt bij patiënten”, vertelt Vanmechelen. “Het gehoord en geloofd worden kan mensen al zoveel helpen. Je ziet regelmatig dat mensen met die gedachte nog heel lang door kunnen. Dat is ook de oproep van KEA: Maak euthanasie bespreekbaar! Loop er niet van weg!”
Denk je aan zelfdoding? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113 of chat op 113.nl
