Gebrek aan onderhandelingsruimte nekt boeren: “De mest en regelgeving staat ons aan de lippen”

Boerenprotesten domineerden de afgelopen dagen de nieuwsberichten. De protesten volgen op verschillende demonstraties in andere Europese landen, tegen EU-landbouwregels. Maar wat speelt er nu precies allemaal? Een gesprek met melkveehouder Erwin Bijman uit Ten Boer.

Hoi Erwin! De boerenprotesten van de afgelopen dagen. Hoe kijk jij daar tegen aan?
“Ik heb er niet aan meegedaan. Ik weet ook niet of dit de manier is om aandacht te vragen voor onze situatie. Maar ik snap de boeren wel die dit doen. Er wordt al jaren gesproken over een koerswijziging voor de landbouw. Het aantal regels waar we mee te maken krijgen stapelt zich op. Terwijl wij ook een positie hebben. We hebben bedrijven, en die hele bedrijfsvoering komt door die regels onder druk te staan. We kunnen steeds moeilijker rondkomen. En dan is het heel logisch dat je voor je bedrijf gaat vechten. Maar nogmaals, ik weet niet of het blokkeren van snelwegen de manier is.”

Wat je eigenlijk zegt is dat boeren de afgelopen jaren veel op hun bordje hebben gekregen …
“Klopt. Er zijn allemaal normen op tafel gelegd. We hebben te maken gekregen met een norm op het gebied van de CO₂-uitstoot, de uitstoot van stikstof en daarnaast liggen er punten op tafel om natuur-inclusief te boeren en om te werken aan een transitie landelijk gebied. Veel mensen die dit lezen zullen misschien denken, waar gaat dit over. Maar het komt erop neer dat op alles wat we doen restricties liggen. Als boer moeten we anders gaan boeren om te voldoen aan de Europese regels, waarbij voor ons die Europese regels niet hoeven.”

Eén van de punten is mest. Om de stikstofdepositie terug te brengen mogen boeren niet meer al hun mest uitrijden over het land …
“Op dit moment moet ik zeventig procent afvoeren. Ik vang het op, er komt een vrachtwagen langs, en die voert het af. Vorig jaar dacht ik dat deze prijs rond de 20 á 25 euro per kuub mest zou liggen. Het is inmiddels 30 euro per kuub. Ondertussen wil ik dat mijn grasland wel genoeg oplevert dus ik moet kunstmest inkopen. De productie van kunstmest kost veel energie, en waar dierlijke mest op het land niet makkelijk afdrijft, doet kunstmest dat wel, waardoor het sneller in het oppervlaktewater terecht kan komen. Maar uiteindelijk hebben we dus een situatie gecreëerd waarbij ik zoveel geld moet betalen voor het afvoeren van mest en het inkopen van kunstmest, dat ik verlies draai.”

Daarmee bedoel je dat het afvoeren van mest je zoveel geld kost dat je als bedrijf verlies draait?
“Dat is precies wat ik bedoel. Daarom zeg ik ook dat de mest en de regelgeving ons tot de lippen staat. Hoe houd je je bedrijfsvoering gezond? Hoe kun je overleven? De oplossing zou misschien kunnen liggen in het hebben van minder koeien. Dat zou ik met alle liefde willen. Ik zou dan meer tijd hebben voor mijn gezin. Voordeel is dat er dan minder mest wordt geproduceerd. Maar met minder koeien komt er ook minder melk. De melkprijs ligt op dit moment op 43,5 cent per liter. Ik heb meer koeien nodig om voor mijn gezin een boterham op de plank te krijgen. Dus daar heb je dan een status quo, terwijl er bij mij echt wel een wil is. Maar er is geen weg.”

Nu is er de afgelopen maanden in tal van Europese landen door boeren geprotesteerd. In elk land om verschillende redenen. In de meeste landen is er onderhandelingsruimte, met Duitsland als recente voorbeeld waarbij de plannen om goedkope diesel voor agrariërs af te schaffen van tafel gingen. Mis je in Nederland die onderhandelingsruimte?
“Ja. Het is dit, en zo gaan we het doen. Maar er wordt geen oplossing geboden voor de problemen die ontstaan. En als je geen oplossing biedt dan zullen boerenbedrijven gaan verdwijnen. En of dat erg is? In ons land neemt het aantal mensen toe. Wereldwijd groeit de bevolking ook. Van de acht miljard mensen op onze wereldbol kunnen we er twee miljard al niet fatsoenlijk voeden. Hoe wil je meer monden straks gaan voeden met minder boerenbedrijven? De melk en het vlees moeten ergens vandaan komen. Importeren uit verre landen lost het stikstofvraagstuk niet op, omdat het vervoeren per vliegtuig of schip niet schoon is. En kweekvlees groeit ook niet aan de boom. Ook daar is productie en energie voor nodig. Mijn boodschap is dat boeren hard nodig zijn. Dat we boeren moeten koesteren.”

Zeg je daarmee ook dat de discussie in Nederland te veel een natuur/landbouw-discussie is geworden?
“Daar sla je de spijker wel op de kop. Ik denk dat we ons niet meer moeten focussen op natuur, maar op landbouwgrond. En natuur en landbouw kan ook prima hand in hand gaan. Boeren zijn prima in staat om natuur zelf te gaan beheren. Dat hebben we ook eeuwen gedaan. We kunnen een heleboel natuur willen, maar we hebben ook landbouwgrond nodig. Waar boeren op een goede en eerlijke manier een goede boterham kunnen verdienen. En vergeet niet dat de meeste boeren ook heel graag mee willen bewegen, willen veranderen. Maar dat moet wel van beide kanten komen.”

Met als grootste uitdaging dus wellicht een goed verdienmodel voor boeren …
“Ja. Ik noemde zojuist de melkprijs. Ik weet niet wat jij voor een pak melk betaald in de supermarkt, maar ik durf te stellen dat dit geen 43,5 cent voor een literpak is. Er blijft dus tussen jou en mij heel veel geld ergens hangen. Nu merk ik wel dat steeds meer mensen melk kopen bij de melktap hier op de boerderij. Dat is een mooie ontwikkeling. Als boer heb ik hier bewust voor gekozen om deze melktap aan te bieden, maar niet iedere boer kan en wil dit en heeft die ruimte. Maar de vraag is hoe je het financiële plaatje op gaat lossen. Bijvoorbeeld de afvoer van mest. Hoe ga je dat oplossen? Pak je dat rechtstreeks aan, of word ik straks afhankelijk van subsidies? We willen zelf ons geld verdienen met wat wij graag willen, en niet afhankelijk zijn van subsidies En wat ik al zei, dierlijke mest op het land is beter dan kunstmest. Dus zeg het maar.”

Protesten in het land, waarbij snelwegen worden geblokkeerd en een overheid die maar één kant op lijkt te communiceren. Ligt de oplossing misschien niet in een landelijk actieweekend waarbij boeren hun boerenbedrijven massaal openstellen voor het publiek en politici de handen uit de mouwen steken om met eigen ogen te bekijken waar een boer mee te maken heeft?
“Dat zou prima kunnen. Ik weet alleen niet of andere boeren hiervoor te porren zijn. En we merken al veel belangstelling. Ik vertelde al over de melktap die we hier hebben, waar mensen melk kunnen kopen. Vaak wordt dat gecombineerd met een bezoek aan het bedrijf. Even in de stal kijken. Even bij de koeien kijken. Maar ik ben het met je eens dat hier wel een sleutel tot een oplossing ligt. Elke oplossing begint met in gesprek gaan. Wat is het? Wat komt er bij kijken? Waar loop je tegen aan? Dat zou prima op het boerenbedrijf kunnen, want daar kun je zien hoe het in elkaar steekt. En als mensen nieuwsgierig zijn, bij mij is men van harte welkom. Ik leg het met alle plezier uit.”

Melkveehouder Bijman is te vinden aan de Washuisterweg 2 in Ten Boer.