Gerard Wiarda neemt na vijftig jaar afscheid van zijn symfonieorkest: “De wereld heeft een gebrek aan harmonie”

Nog twee concerten en dan zit het er op voor dirigent Gerard Wiarda (79) uit Stad. Na vijftig jaar neemt hij afscheid van zijn symfonieorkest De Harmonie. Het aanstaande afscheid is voor Wiarda niet makkelijk, maar zoals hij zelf zegt: alles heeft een begin, en alles heeft een einde.

Hoi Gerard! De dirigeerstok wordt dus aan de wilgen gehangen …
“In mijn werkzame leven ben ik wiskundedocent geweest. Elk jaar geef ik trouwens nog een aantal dagen wiskunde op de Rijksuniversiteit Groningen, aan stralingsdeskundigen. En die vijftig jaar … weet je, dat is een mooi rond getal. En daar ben ik wel gevoelig voor. Ik wil ook niet dat dat er situaties gaan ontstaan dat ik doorga, maar waarbij het eigenlijk niet meer gaat. Dat iedereen zoiets heeft, ach jee. Wat zielig. Dat wil ik absoluut niet. Dit is een mooi moment.”

Terug naar 1974. Het begin van je carrière als dirigent. Hoe ben je bij De Harmonie terecht gekomen?
“Muziek is altijd belangrijk geweest in mijn leven. Van huis uit ben ik violist. Tijdens mijn studententijd ben ik bij het studentenorkest Bragi gaan spelen. Maar op een gegeven moment, wanneer je afgestuurd bent, dan stopt dat. En ja, wat dan? Op een avond, dat was in september 1973, hebben we toen met een groep besloten om een orkest op te richten. En dat werd symfonieorkest De Harmonie.”

Zoiets was er op dat moment niet in Groningen?
“Nee. In Groningen was er op dat moment geen amateurorkest. In een latere periode zijn er wel orkesten en ensembles opgericht, maar voor amateurmusici was er in 1973 niets. Terwijl de behoefte om door te spelen er wel was.”

Hoe zijn jullie bij de naam ‘De Harmonie’ gekomen?
“Ja, dat is een mooi verhaal. Aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat stond tot de jaren zeventig een wereldberoemde concertzaal die geroemd werd om de hele mooie akoestiek. Veel orkesten hebben er opgetreden. Het was de thuisbasis van het tegenwoordige NNO, het vroegere GOV. Door achterstallig onderhoud raakte het steeds verder in verval. In 1973 werd het onder groot protest van de bevolking gesloopt. Toen wij met ons plan kwamen om een orkest te beginnen was de naam snel bedacht. Het is een verwijzing naar die mooie concertzaal. En eigenlijk ben ik wel heel blij met de naam. Zeker in de huidige tijd, waarbij de wereld wel wat harmonie kan gebruiken.”

Jullie eerste concert vond in februari 1974 plaats hè?
“Klopt. Het orkest bestond uit voornamelijk oud-leden van Bragi en Mira. Studentenorkest Mira is trouwens ook een mooi verhaal, want toen ik met De Harmonie begon werd ik ook dirigent bij Mira. Dat heb ik tot 2004 gedaan. Dertig jaar lang. Ook een rond getal. Toen heb ik gezegd, jullie moeten op zoek naar een jonger iemand. Helaas bestaat Mira tegenwoordig niet meer. Dat is jammer. En het eerste concert waar je naar vroeg. Ja, toen stond Mozart met de Ouverture ‘Don Giovanni’ op het programma. Dat stuk spelen we straks bij het afscheid ook.”

Wat je beschrijft is interessant. Van huis uit was je violist, en op jonge leeftijd heb je een orkest opgericht. Hoe is die situatie tegenwoordig? Is er wat jou betreft genoeg aandacht voor klassieke muziek in bijvoorbeeld het onderwijs?
“Goh. Het is allemaal flink veranderd. NPO Radio 4 bijvoorbeeld. In het verleden had je daar hele goede programma’s. Tegenwoordig is er nog steeds klassieke muziek te horen maar wordt er veel meer gepraat. En dat is zonde. Al dat gepraat gaat ten koste van de mooie muziek. En dat verval zie je ook in het onderwijs. Op de ene school is er meer aandacht voor muziek dan op de andere. En zonder heel eigenwijs over te willen komen is het denk ik wel goed als er op scholen weer meer aandacht komt voor muziek. Neem de muziek van Mozart. Dat is zo mooi dat het ook een psychologisch effect heeft. Het zou een heel goed ingrediënt zijn om meer in harmonie met elkaar te kunnen leven.”

Wordt de muziek waar we het nu over hebben voldoende gewaardeerd?
“Tegenwoordig wordt al snel gezegd dat het bezoeken van een klassiek concert een linkse hobby is. Ik vind dat jammer. Ik heb mensen die naast ons woonden eens overgehaald om een concert te bezoeken. Om er kennis van te nemen. Ze hebben een prachtige avond gehad. Mijn advies zou zijn, luister er eens naar. Kom er eens mee in aanraking. En als je het over onderwijs hebt: er zijn genoeg jeugdorkesten. Er zijn ook voldoende muziekscholen. Maar er is wel een afkalving. Ik was eens in Freiburg, in Zuid-Duitsland, en vroeg aan iemand op straat waar ik de muziekschool kon vinden. ‘Welcher?’ Was de reactie. Men had daar meerdere muziekscholen, en dat is denk ik het grote verschil met Nederland. We hebben hier iets dat kan blijven bestaan dankzij subsidies. Dat zou anders moeten. Het zou meer gedragen moeten worden.”

Je hebt verschillende keren Mozart benoemd. Is deze componist je favoriet?
De Weense Klassieken bevallen mij zeer. Wolfgang Amadeus Mozart, Joseph Haydn en Ludwig van Beethoven. Ook Frans Schubert kun je er onder scharen. Het is muziek die nooit verveeld. Zoals ik al vertelde, het laatste concert, waarbij ik de dirigent zal zijn, beginnen we met ‘Don Giovanni‘. Daarna volgen Pianoconcert nr. 20 en Symfonie nr. 40 van Mozart. Dus ja, de muziek van Mozart is prachtige muziek.”

Geeft het energie?
“Ja. Ontzettend veel. Gistermiddag hebben we met het orkest gerepeteerd. En ik was moe. Maar dan ga je voor het orkest zitten, en dan komen de eerste klanken: dat geeft zoveel energie hè? Dat is zo mooi.”

Ik zie dat het je emotioneert. Zeker als het over het laatste concert gaat. Is het wel tijd om te stoppen?
“Tjah. Weet je. Alles heeft een begin. En alles heeft een einde. Als je wordt geboren dan is alles mooi, prachtig en feestelijk. En natuurlijk maakt het heel veel uit waar je wieg staat, maar ik heb het ontzettend getroffen. Tijdens de kindertijd heb je je hele leven nog voor je. Tijdens de studententijd gaan de deuren open, vervolgens zoek je een baan, je krijgt een gezin. En ondertussen word je ouder. Nu is het moment gekomen om afscheid te nemen. En dat is niet makkelijk, maar het hoort er wel bij.”

Je bent het enige lid van De Harmonie dat vanaf de begintijd nog actief is. Hoe ziet je toekomst er uit?
“Dat is niet helemaal waar. Er speelt een violiste mee die ook al vanaf het allereerste begin heeft meegespeeld. En wat ik ga doen: ik ga door met muziek maken. Ik vind het heel leuk om als kamermuziekspeler actief te zijn. Ik speel in twee strijkkwartetten waar ik viool en altviool speel. Daarnaast speel ik ook nog in een trio waar ik altviool speel. Dus muziek maken, daar ga ik mee door. Dat maakt gelukkig. En ondertussen koester ik de mooie herinneringen.”

Wat zou je de mensen mee willen geven?
“Verdiep je eens in klassieke muziek. Ik vergelijk het wel eens met wijn: dat moet je leren drinken. Ik denk dat het met klassieke muziek ook zo is. Stel je er voor open. Vaak genoeg zie ik mensen met oordopjes of koptelefoons in het straatbeeld. Zet Mozart: Symphony No. 29 in A majeur eens op. Dat is een luistertip waarvan ik weet dat het vrolijk en gelukkig maakt. Of Schubert: Symphony No 9 in C majeur. Muziek kan gelukkig maken. Popmuziek kan dat, maar klassieke muziek ook zeer zeker. Ik weet zeker dat met deze muziek de wereld wat mooier kan worden.”

De Harmonie is op 9 maart te zien en te horen in de Immanuelkerk. Voor dit concert zijn nog kaartjes beschikbaar. Op zondagmiddag 17 maart vindt in De Oosterpoort het laatste concert onder leiding van Wiarda plaats. Dit concert begint om 15.00 uur en is inmiddels uitverkocht.