NNO speelt de haast onuitvoerbare symfonie van Ives: “Een mega-operatie met paniekmomentjes”

De Vierde Symfonie van de Amerikaanse componist Charles Ives wordt maar zeer zelden uitgevoerd omdat het een onmogelijk stuk is. Het Noord Nederlands Orkest, NNO, waagde zich er aan en trok vrijdag- en zaterdagavond volle zalen in De Oosterpoort. Een terugblik met projectleider Lily Lanser.

Hoi Lily! De instrumenten zijn opgeruimd, de zaal is weer leg. Het zit er op …
“Zowel vrijdag als zaterdag hebben we het stuk gebracht. En gisteravond kwam ons project inderdaad ten einde. En dat gevoel is dan zo bijzonder. Het is een gevoel van euforie als het klaar is. Iedereen voelt zich ook overweldigd. Het was een mega-operatie die we tot een goed einde hebben gebracht. En er is dan opluchting, maar iedereen voelt zich ook heel sterk, alsof je op wereldtournee gaat.”

Drie jaar zijn jullie bezig geweest met dit project. Hoe zijn de concerten beleefd?
“We speelden in de Grote Zaal van De Oosterpoort. Het fijne aan dit stuk van Ives is dat heel goed de verbinding gelegd kan worden met marching bands en de harmoniemuziek. Wat je al zegt: het is een bijna onmogelijk stuk. Om het te kunnen spelen hebben we een projectkoor en een projectorkest opgezet. Tijdens het concert kwamen twee marching bands de zaal ingelopen. Ze begonnen te spelen in de foyer, en dan hoor je het geluid langzaam dichterbij komen. Dat is imposant.”

Charles Ives
De muziek van de Amerikaanse componist Charles Ives mag met recht bijzonder worden genoemd. Ives (1874-1954) was succesvol verzekeringsman in New York, maar was tegelijkertijd in het geheim componist van een zeer bijzonder oeuvre. Tijdens zijn leven werd Ives’ muziek maar hoogst zelden opgevoerd. Pas toen hij de zeventig naderde kwam er meer belangstelling voor zijn werk. Ives rondde zijn Vierde Symfonie in 1924 af, maar het werd pas in 1965 voor het eerst volledig uitgevoerd. Vanwege de structuur en gecompliceerde bezetting is het een buitengewoon moeilijk uit te voeren stuk.

Tekst gaat verder onder de video:

De marching bands betreden de Grote Zaal.

Een bijna onmogelijk stuk, waar ook drie dirigenten voor nodig waren om het tot een succes te brengen …
“Je zou kunnen zeggen dat het klinkt als een kakafonie. Stukjes van religieuze liederen en patriottische melodieën. Alsof alles in een grote blender is gegooid. Maar alles is minutieus gecomponeerd. Voor de uitvoering heb je een hele grote bezetting nodig. Behalve het koor gaat het om extra slagwerk en bijvoorbeeld een piano die een kwarttoon hoger is gestemd. Een gigantische uitdaging die afgelopen week nog regelmatig tot wat paniekmomentjes heeft geleid. Hoe gaan we dit doen? Maar het is gelukt om alles bij elkaar te brengen, om te verbinden, en om iets heel bijzonders neer te zetten.”

Beide concerten waren ook uitverkocht …
“Ja, fantastisch! Het publiek kwam ook van heinde en verre. Er waren zelfs mensen uit Eindhoven en Amsterdam gekomen. Hun reden was om dit eens mee te kunnen maken, omdat het stuk maar zeer zelden wordt opgevoerd. Ze wilden dit zien en horen. En natuurlijk waren er ook veel familieleden aanwezig. De twee showbands die speelden, het projectkoor- en orkest. Er is de afgelopen periode veel over gesproken in huiselijke kring. Mensen zijn nieuwsgierig geworden. En dat betaalt zich op zulke avonden uit, waarbij het publiek ook heel divers was. Ook in leeftijd. Hele jonge bezoekers, maar ook oudere mensen. Ja, geweldig.”

Is de aandacht ook te danken geweest aan jullie binnenstadsprogramma?
“Dat denk ik wel. Twee weken geleden traden ons projectkoor en -orkest op op het Waagplein en vorige week liepen vier marching bands door de binnenstad. Dat heeft veel los gemaakt. Mensen deed het terugdenken aan vroeger toen er met enige regelmaat showband en marching bands door de binnenstad liepen. Wij hebben onszelf in de kijker gespeeld, maar indirect daarmee ook de cultuursector. En dat zou ook mijn oproep zijn. Als je genoten hebt van het zingen of van het spelen op instrumenten: sluit je aan bij zo’n vereniging. Ga het proberen. Het is zo ontzettend leuk.”

Krijgt dit project ook een vervolg?
“Bij het NNO is het de traditie om elke twee jaar iets groots en bijzonders neer te zetten. De voorbereidingen voor het volgende project zullen dan ook al snel starten. Hoe dat er precies uit gaat zien is nog onbekend. Waarschijnlijk gaat dan de Achtste Symfonie van Gustav Mahler gespeeld worden. Dit stuk staat bekend als de Symphonie der Tausend. Dit werk wordt ook zelden uitgevoerd, vanwege de grootschalige bezetting. De naam Symphonie der Tausend slaat direct op het grote aantal mensen dat vereist is om het werk uit te kunnen voeren.”