Was het graf van de eerste vrouwelijke professor van de RUG bijna verdwenen? ‘Dat moet eigenlijk niet kunnen’

“Het leek erop dat het graf van Jantina (Tine) Tammes, de eerste vrouwelijke professor van de Rijksuniversiteit Groningen, zou verdwijnen”, stelt Henk Bakker. Maar volgens de stadsgids kwam de gemeente er net op tijd achter dat het graf niet geruimd mocht worden van het Esserveld. “Gelukkig, want het dit stukje cultureel erfgoed mag nooit verdwijnen.”

Volgens Bakker stond bij het graf van Tammes lange tijd een bordje waarmee werd gezocht naar nabestaanden. “Een beheerder van de graven vertelde mij dat, als de eigenaar zich niet zou melden, het graf zou worden geruimd.” Daarop startte Bakker een zoektocht naar erfgenamen en financiën om het graf te redden van ruiming. Maar een laatste poging bij de gemeente leidde tot een revelatie, aldus de stadsgids. “De gemeente kwam er ineens achter dat het een koopgraf was en nooit geruimd mag worden.”

Dat het graf nooit geruimd mag worden, bevestigt ook de gemeente Groningen. Maar volgens een woordvoerder blijkt uit niks dat het graf van Tammes op de nominatie stond voor ruiming: “In onze systemen is daar niks over te vinden. Het graf is aangekocht door de familie en wordt nooit geruimd. Het ligt er dus tot in de eeuwigheid.”

Vreemd, vindt Bakker: “Het bordje staat er al sinds september. Ik heb het nagevraagd bij de beheerder en ik weet honderd procent zeker: het graf zou zijn geruimd.”

Tine Tammes

Jantina (Tina) Tammes werd in 1871 geboren als een dochter van een grote Groningse cacaofabrikant. Tammes werd in 1890 aangenomen als een van de elf vrouwelijke studenten aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1897 werd ze assistent-hoogleraar en drie jaar later was Tammes de eerste vrouw die een nationale onderzoeksbeurs kreeg. In 1919 werd Tammes benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de ‘leer der variabiliteit en erfelijkheidsleer’, de eerste hoogleraar genetica in Nederland. Daarmee werd ze tegelijk de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de RUG en de tweede vrouw in Nederland met een leerstoel, na Johanna Westerdijk.

Tammes overleed in Groningen in 1947 en werd begraven op het Esserveld. De RUG stelde in 2001 een speciale leerstoel in voor genderstudies, de Jantina Tammes-leerstoel. Ook is een pand van de universiteit bij de Oude Hortus naar haar vernoemd: het Jantina Tammeshuis.

‘Onbekend maakt onbemind’

Maar het graf van Tammes is volgens stadsgids Bakker, in de ogen van instellingen als de gemeente en de RUG, ‘van een gewone burger’. De gemeente laat weten dat er geen zicht is op de graven van bekende Groningers en dat deze via deze weg ook geen bescherming kennen. Een slechte zaak, stelt de stadsgids: “Eens in de zoveel tijd komt de gemeenteraad wel met een oproep om zo’n lijstje te maken. Dan laat de gemeente zo’n inventarisatie maken, maar die verdwijnt na een paar jaar gewoon ergens in een la.”

Volgens Bakker is het graf van Tammes één van de talrijke voorbeelden waar begraven geschiedenis verloren gaat, zolang er geen actie wordt ondernomen. “Sommige stenen van bijzondere Groningers zijn bijvoorbeeld weggezakt in de grond. Gerbrand Bakker bijvoorbeeld. Die steen hebben we via de archieven weer terug kunnen vinden en laten herstellen via crowdfunding. Ook een mede-oprichter van Academie Minerva, Gerard de San. Zijn steen was zoek, maar bleek na onderzoek nog onder de grond te liggen. Gelukkig stelde de Hanze geld beschikbaar om ook deze steen in ere te herstellen.”

‘Ruimen is eeuwig zonde’

Bakker, die regelmatig rondleidingen verzorgt op verschillende begraafplaatsen in Stad, laat weten blij te zijn dat ook het graf van Tammes blijft bestaan en hoopt op meer erkenning voor de laatste rustplaatsen van prominente Stadjers: “Het zou natuurlijk bijzonder jammer zijn als een graf als zou verdwijnen. Dat moet eigenlijk niet. Er staan natuurlijk niet elke dag mensen in de rij, maar als het wordt weggehaald komt het nooit meer terug. Dat is dus echt eeuwig zonde.”