Thomas gooit hoge ogen bij Natuurkunde Olympiade: “Ook tijdens mijn vakanties ben ik met fysica bezig”

Thomas van der Zwan (18) van het Praedinius Gymnasium heeft afgelopen week hoge ogen gegooid bij de finale van de Natuurkunde Olympiade. Hij presteerde als één van de vijf besten en bemachtigde daarmee een ticket voor het European Physics Olympiad dat gehouden wordt in Georgië. Maar hoe belangrijk is zo’n olympiade?

Hoi Thomas! Als ik goed ben geïnformeerd dan moet ik jou eerst met heel iets anders feliciteren …
“Haha, klopt! Ik heb afgelopen week te horen gekregen dat ik geslaagd ben voor mijn eindexamen. Daar ben ik erg blij mee. Ik heb eindexamen gedaan in de profielen Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek. Ik heb voor twee profielen gekozen omdat ik heel graag Biologie er bij wilde hebben. Ik kan ook naar een mooie lijst kijken met louter negens en tienen. Dus ik ben heel blij!”

De reden dat we met jou spreken is omdat je hoge ogen hebt gegooid bij de Natuurkunde Olympiade. Wat is dat precies?
“Een olympiade biedt leerlingen de kans om je in bepaalde onderwerpen te verbreden en te verdiepen. Op het Praedinius wordt dit ook best wel gestimuleerd. Zo wordt het ons makkelijk gemaakt om er aan deel te kunnen nemen. Als de inschrijving start worden er door school mailtjes gestuurd waarbij gevraagd wordt om mee te doen. In de brugklasjaren kon er deelgenomen worden aan junior olympiades. In de vierde klas zou ik voor het eerst meedoen aan de olympiade. Ik had mij ook aangemeld maar ik was op de bewuste dag vergeten om naar school te komen waardoor ik strandde. Vorig jaar kwam ik tot de tweede ronde. Ik had toen door kunnen gaan naar de finale maar op datzelfde moment vond de buitenland-reis plaats. Die reis, waarbij je kunt kiezen uit Italië of Griekenland, heeft op onze school veel waarde, dus heb ik daar voor gekozen.”

Je hebt het over eerste en tweede rondes. Maar misschien is het goed om eerst even naar het begin te gaan. Wat is er zo leuk aan Natuurkunde?
“Ik vind het fantastisch. Eigenlijk leer je bij natuurwetenschappen hoe de wereld werkt. Met vrij simpele bèta leer je hoe je de wereld om je heen kunt beschrijven. Hoe werkt licht? Hoe kan het dat de aarde om de zon draait? Natuurkunde is overal. Dat we berichtjes kunnen sturen op onze telefoons is dankzij natuurkunde. Natuurkunde is voor veel mensen niet meer dan een schoolvak maar in de praktijk hebben we het elke dag letterlijk in onze handen.”

Wanneer is de interesse in natuurkunde ontstaan?
“Dat is op jonge leeftijd begonnen. Als kind was ik altijd al erg nieuwsgierig. Ik zei ook altijd dat ik later uitvinder wilde gaan worden. Mijn ouders hebben mij daarin gestimuleerd. Ik vond laatst een briefje terug met daarop een uitleg van mijn vader hoe de Kelvin-temperatuurschaal werkt. Ik zat toen denk ik in groep 4 van de basisschool. Waarschijnlijk begreep ik het nog niet helemaal, maar ik had er wel interesse in. En alles begint uiteindelijk met interesse. Door de jaren heen ben ik gefascineerd geraakt door de ruimte. De raketten, de sterren en wat er allemaal in de ruimte te zien is. De werking van zwarte gaten bijvoorbeeld. Dat vind ik ontzettend interessant.”

Zie je daar voor jezelf ook een taak? Ik bedoel, juist in de ruimte liggen nog veel vragen die we niet kunnen beantwoorden …
“Oh, absoluut. Zou er wel of geen buitenaards leven zijn? Het lijkt me geweldig om daar een antwoord op te kunnen vinden. Ik heb wat dat betreft ook wel getwijfeld of ik Natuur- of Sterrenkunde wilde gaan studeren. Het is Natuurkunde geworden. Maar Sterrenkunde heeft ook zeker mijn interesse. Wie weet waar ik met mijn studie terecht ga komen.”

Tekst gaat verder onder de foto:

Voor we te ver afdwalen. De olympiade. Je hebt al aangegeven dat dit bij jullie op school gestimuleerd wordt. Maar hoe gaat de deelname in zijn werk?
“Het bestaat uit drie rondes. De eerste ronde vond plaats bij ons op school. Je komt in een lokaal te zitten waarbij je achter een computer een toets moest gaan maken. Dat het op het Praedinius leeft bleek wel uit de aantallen: want naast mij waren er nog zo’n dertig leerlingen die deze toets maakten. Voor deze toets kregen we twee uur. We kregen best wel creatieve vragen voorgelegd. Bij één vraag ging het over het beklimmen van een berg met een touw. Daarbij moesten we berekenen hoe hard je tegen de berg moest duwen om omhoog te komen. Ook kregen we vragen over elektriciteit. Om de vragen te beantwoorden mochten we gebruik maken van een grafische rekenmachine en de BiNaS. In de BiNaS staan allerlei formules die je kunt gebruiken bij het oplossen van de vraagstukken.”

De organisatie heeft aangegeven dat van de 2.200 scholieren in de eerste ronde er tweehonderd doorgingen naar de tweede ronde …
“En die vond plaats in een gebouw van de Rijksuniversiteit. Die tweede ronde was best wel pittig. De opzet was vergelijkbaar met de eerste ronde, alleen mochten we bij deze toets de BiNaS niet gebruiken. Dus alle formules moest ik van tevoren uit mijn hoofd leren. De stof die we voorgelegd kregen was op het niveau van een eerstejaars die Natuurkunde studeert.”

Om het even helder te krijgen: hoeveel tijd steek je in de voorbereiding?
“Ik denk dat je het wel over zo’n honderd uur hebt. Dat is dus naast de uren die ik aan mijn schoolwerk besteed. Toen ik op vakantie ging nam ik dit werk mee om mij goed te kunnen prepareren. Ik heb ook leuke dingen gedaan op mijn vakantie hoor, maar als je in de auto zit dan zijn dat ideale momenten om te studeren. Uiteindelijk denk ik ook dat het deelnemen aan deze olympiade heel nuttig is geweest. Het is misschien niet netjes om te zeggen maar het eindexamen Natuurkunde vond ik niet zo heel moeilijk. Dat komt omdat ik de afgelopen periode, door de olympiade, met flinke uitdagingen te maken heb gekregen. Ik heb de lat voor mezelf veel hoger gelegd. Door de olympiade werd het vak voor mij makkelijker.”

Uiteindelijk beland je met negentien andere scholieren in de finale van de olympiade die in Utrecht werd gehouden …
“Dat was een behoorlijk zware week. Ik heb ook niet veel geslapen. In de ochtend om 09.00 uur begonnen we op de universiteit waarbij we tot ’s avonds 21.00 uur doorgingen. Verspreid over de dag waren er twee hoorcolleges en in de avonduren een werkcollege. Tussendoor was er uiteraard ruimte om wat te eten. We sliepen in een hostel en als je dan op je kamer kwam, dan ging je niet direct slapen. Je bent dan met de anderen nog wat bezig met natuurkunde, ook om alle informatie die je gekregen hebt een plekje te geven. En je doet dan samen wat spelletjes om te ontspannen. Vooraf kende ik eigenlijk niemand in deze groep. Maar in een aantal dagen leer je elkaar keren en ontstaan er nieuwe vriendschappen.”

Jullie hebben ook een aantal uitjes gemaakt toch?
“Klopt. We hebben een wandeling gemaakt door Utrecht waarbij we een rondleiding kregen. Daar zat ook ontspanning bij waarbij we uitgedaagd werden om ons te begeven in het leven van Sint Maarten. Met verkleedleren moesten we hem uitbeelden. Dit was erg leuk. En we zijn naar Eindhoven geweest waar onderzoekscentrum Differ is gevestigd. Zij houden zich bezig met de ontwikkeling van nieuwe en duurzame energie. In combinatie met Natuurkunde is dit een interessant facet. We kregen bijvoorbeeld informatie over kerncentrales waarbij er geen radioactief materiaal als afval ontstaat. Dat is super interessant als je denkt wat er in Fukushima en Tsjernobyl is gebeurd.”

Een jury beoordeelde dat jij samen met vier anderen het beste gepresteerd hebt op de olympiade. Dat betekent ook dat je naar Georgië mag …
“Vanaf 15 juli mag ik inderdaad meedoen aan het European Physics Olympiad. Dat is een evenement waar deelnemers uit vijftig landen aan mee doen. Wat ik daar precies kan gaan verwachten, dat weet ik nog niet. We zullen er toetsen maken maar er zal ook ruimte zijn voor uitjes en rondleidingen in Tbilisi. Wat trouwens wel leuk is om te vertellen is dat ik op 24 juni naar de minister mag. Op het ministerie van Onderwijs worden de winnaars van alle olympiades in het zonnetje gezet. Dat lijkt me ook heel leuk.”

Je diploma in de tas, een mooi resultaat op de olympiade … laat dit zien dat je alles kunt bereiken wat je maar wilt?
“Ik denk dat het heel goed is dat olympiades er zijn. Het is een hele mooie manier om leerlingen te stimuleren om extra stapjes te zetten. Stapjes die niet makkelijk zijn en waar veel tijd en energie in geïnvesteerd moet worden. Maar het is het allemaal waard. Ik heb dankzij deze olympiade ontdekt dat ik Natuurkunde echt leuk vind. In korte tijd ontwikkel je je heel snel. Wat dat betreft ben ik ook heel blij dat het Praedinius zich hier voor inzet. En voor iedereen die twijfelt: Natuurkunde is een prachtig vak. Echt.”