Voor de tweede keer Indië-herdenking op Martinikerkhof: “Energie en emoties hangen in de lucht”

Voor het tweede jaar op rij vindt er op 15 augustus een Indië-herdenking plaats op het Martinikerkhof. Later deze ochtend verschijnt het verhaal van Joost Tanasale die eerder dit jaar afreisde naar Indonesië om zijn opa een gezicht te kunnen geven. Eerst een gesprek met Els van der Weele die twee jaar geleden het initiatief nam om deze herdenking in Groningen plaats te laten vinden.

Hoi Els! Vorig jaar was je nauw betrokken bij de eerste herdenking. Voor deze tweede editie heb je iets meer afstand genomen?
“Klopt. Er zit nu een hele goede werkgroep op waardoor die mogelijkheid ontstaan is om wat afstand te nemen. Het programma dat we aan gaan bieden biedt alle mooie elementen die er vorig jaar ook waren. Er zullen toespraken zijn, er zal dans zijn en er is muziek. Zo zal het Bapa Kami Biasa, het Indisch ‘Onze Vader’, ten gehore worden gebracht. Vorig jaar maakte dat heel veel indruk. En uiteraard is er een kranslegging.”

Zullen er ook dingen anders zijn in het programma?
“Waar ik persoonlijk heel blij mee ben is dat er dit keer een minuut stilte in acht zal worden genomen. Dat hadden we vorig jaar niet. Door die minuut stilte is er nu een mogelijkheid om even tot jezelf te kunnen komen. Dat je het je even goed kunt realiseren. Op 4 mei tijdens de Nationale Dodenherdenking denk ik tijdens de twee minuten altijd aan mijn ouders. Op zulke momenten … stilte leidt tot bezinning. Dat is denk ik heel waardevol. Daarnaast heeft defensie dit jaar een bijdrage. En ook is de expositie van Egbert Pikkemaat in de Martinikerk te zien. Op veertig panelen vertelt hij de oorlogsverhalen van 35 Indische en Molukse Groningers. Ik denk dat er naar aanleiding van vorig jaar goed gekeken is hoe het mooier en passender kan. En dat is in de praktijk gebracht.”

Tekst gaat verder onder de foto:

Els van der Weele hield vorig jaar een toespraak bij de herdenking. Foto: Mike Weening – Weening Fotografie

Je hebt het ook over toespraken. Kun je daar iets over vertellen?
“Joost van Bodegom komt bij ons spreken. Van Bodegom is geboren in 1936. Met zijn moeder, broer en zusje was hij geïnterneerd in de jappenkampen Galoehan, Banjoebiroe 10 en 11 op Java. Eenmaal terug in Nederland heeft hij op diverse plekken bestuurlijke ervaring opgedaan. Landelijk is hij erg bezig met 15 augustus. Persoonlijk vind ik het heel bijzonder en een hele grote eer dat meneer Van Bodegom bij ons komt spreken. Dat is voor mij het bewijs dat de herdenking in Groningen zich aan het ontwikkelen is.”

De herdenking vorig jaar werd goed bezocht. Wat is je verwachting voor dit jaar?
“Ik ben het met je eens dat er veel publiek was, maar toch kreeg ik na afloop berichtjes van mensen die het niet wisten. En dat als ze het wel geweten hadden, dat ze zeker waren gekomen. Daarom ben ik ook heel blij dat jullie hier aandacht aan besteden, dat er een bijdrage wordt gedaan om hier bekendheid aan te geven. Ik hoop dat we nog meer mensen bereiken. En wat ik vorig jaar heel mooi vond is dat mensen vertelden voor wie ze bij de herdenking aanwezig waren. Je ziet dat de eerste generatie door ouderdom langzaam verdwijnt. En dat er nu mensen op af komen die er zijn voor hun moeder of vader.”

Dit jaar is het 79 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog in de archipel werd beëindigd. Dat er sinds vorig jaar herdacht wordt; geeft dat aan dat de tijd er nu pas rijp voor is?
“Ik denk dat we in Groningen te laat zijn geweest. Dat dit veel eerder opgepakt had kunnen worden. Maar dat hebben we verzaakt. Op andere plekken in ons land wordt er al langer herdacht. Neem bijvoorbeeld de herdenking in Marum. Aan de andere kant ben ik het ook wel met je eens. De derde generatie staat nu op en je merkt dat er nu een zekere drang komt naar verhalen. Hoe steekt de geschiedenis in elkaar? Wat is er in families precies gebeurd? In zekere zin speelt hier een generatieproblematiek. Bij sommige gebeurtenissen gaan er generaties overheen voor er ruimte ontstaat om er over te kunnen praten. En dat kun je dan helpen door iets aan te bieden waar er bij stilgestaan kan worden. De herdenking is daar een voorbeeld van.”

We hebben het over 15 augustus. Ondertussen kan ik mij voorstellen dat flink wat mensen deze datum niet helder op hun netvlies hebben staan …
“Dat is de volgende stap. Dat we gaan werken om 15 augustus op de kaart te zetten. Maar ook wat 15 augustus is. Wat is er in Nederlands-Indië gebeurd? En daar hoort ook het onderwijs bij. Want alles begint met kennis. Maar dat vraagt wel om de nodige uitdagingen. Hoe kun je dat het beste doen? Hoe bereik je de jongeren? De herdenking op De Dam vind ik heel mooi omdat je daar heel veel betrokkenheid met jongeren hebt. Dus daar ligt een mooie uitdaging.”

Hoe ga je de dag komende donderdag zelf beleven?
“Ik ben komende donderdag bij de herdenking aanwezig. Het lijkt alsof alle verhalen, emoties en energie al in de lucht hangen. Vorig jaar merkte ik dat ook. En dat is nu ook zo. Dat je in de atmosfeer voelt dat er een belangrijke dag aanstaande is. Ik hoop op de dag zelf veel mensen te kunnen ontmoeten. En tijdens de herdenking zal ik stilstaan bij mijn ouders die als kindjes aldaar in de kampen zaten. En het klopt dat dit jaar de tweede herdenking is. Het streven is om hier een jaarlijkse herdenking van te maken.”

De Indië-herdenking vindt komende donderdag om 17.30 uur plaats op het Martinikerkhof.

Luister hieronder naar Els van der Weele die onlangs te gast was in de podcast Uit Liefde voor Groningen: