De herfst is aangebroken. De tijd van vallende bladeren, pruttelende pompoensoep op het fornuis en het maken van appeltaart. Welke tips heeft boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten voor de komende weken? En hoe kijkt hij naar het vrijdag gepresenteerde regeerakkoord?
Hoi Bart! De herfst klopt de afgelopen dagen al flink op de deur. Wat merk je daar als boswachter van?
“Er is ontzettend veel activiteit in de natuur. Er gebeurt heel veel. En het klopt dat de herfst is begonnen. Je merkt het bijvoorbeeld ’s ochtends als je naar je werk fietst. Dat er mist over de velden hangt. De kou komt erin. Je ruikt echt de herfst. Wij als mensen merken dat, maar ook de dieren handelen er naar. Eén van de grootste volksverhuizingen staat op het punt van beginnen. Trekvogels als de kievit en de spreeuw vertrekken naar zuidelijke gebieden om er te overwinteren, waarbij de spreeuw afgelopen maanden in Scandinavië vertoefde.”
Dat is inmiddels al te zien?
“Dit is een tip van de boswachter: deze dagen komen spreeuwen massaal bij elkaar in De Onlanden. Ze vormen zwermen en strijken in het riet neer. Het gaat om tienduizenden spreeuwen die met hun bewegingen een prachtig mooi natuurfenomeen vormen. Dus mocht je de komende dagen bij zonsondergang tijd hebben, trek op je fiets De Onlanden in, en je komt het vanzelf tegen. Om het te zien kun je gewoon op het fietspad blijven.”
Vogels die wegtrekken, maar ondertussen komen er ook trekvogels naar ons gebied hè?
“Jazeker. De ganzen bijvoorbeeld. Zij trekken vanuit Scandinavië bijvoorbeeld naar ons gebied. Ondertussen is ook de vraag waar de zeearend naar toe gaat. Afgelopen voorjaar is bij Friescheveen, in een moerasgebied, een zeearend geboren. Het beest is inmiddels net zo groot als diens ouders. Alleen de kleuren verschillen. Het dier krijgt momenteel het jagen aangeleerd. Ook dat is een mooie tip. Ga gerust eens kijken, maar blijf op de paden.”
Je vraagt je af of de zeearend hier blijft of wellicht wegtrekt. Zegt dat mogelijk iets over het type winter dat aanstaande is?
“Daar valt niks over te zeggen. Trekvogels kunnen prima het huidige weer lezen. Ze kunnen ook wel een beetje vooruit kijken. Als ze overwinteren in Afrika dan kiezen ze er voor om te vertrekken als de thermiek en de windrichting het meest ideaal is. Kijken we naar egels en eekhoorns: zij hebben duidelijk in de gaten dat de herfst begonnen is. Ze eten hun buikjes vol en bereiden zich voor op de winterperiode. Maar dat zegt niets over een mogelijk strenge winter die aanstonds is.”
Je hebt al een aantal mooie tips gegeven. Hoe zou je nog meer van de herfst kunnen genieten?
“Mijn advies zou zijn om een mooie herfstwandeling te gaan maken. De afgelopen dagen hadden we al te maken met koude nachten. Daardoor zal de bladverkleuring snel toenemen. Dus die mooie kleuren zullen in de bossen nu heel snel tevoorschijn komen. Op landgoed Vennebroek bij Paterswolde zag ik de afgelopen dagen al veel paddenstoelen staan. Die zijn echt uit de grond geschoten. Klaarblijkelijk zijn de omstandigheden er ideaal voor. Dus ga lekker genieten. Blijf wel op de paden en laat alsjeblieft zoveel mogelijk kastanjes, eikels en beukennootjes liggen. En drink na afloop een glas warme chocolademelk. Dat is heerlijk!”
Zoals altijd ben je enthousiast. Maar is dat enthousiasme terecht? Hoe staat de natuur er voor?
“Tjah, dat is geen happy news. Sinds 1957 wordt het aantal dagvlinders geteld. Die aantallen zijn sindsdien gehalveerd. Daar schrikken wij als natuurorganisatie van omdat vlinders ontzettend belangrijk zijn voor bijvoorbeeld de bestuiving. Zonder bestuiving is er geen toekomst. Het is alle hens aan dek om de natuur in de benen te houden. Dat we een zeearend in ons gebied hebben, dat is een lichtpuntje. Maar dat zegt niets over het ecosysteem. Wat dat betreft staan alle seinen op oranje, en dreigen ze richting rood te springen.”
Maar de bladeren verkleuren, de beukennootjes vallen en de stoofperen kunnen in de pan. Net als ieder jaar. Waar zit dan het probleem?
“Als je goed kijkt, dan zie je het voor je ogen gebeuren. Het teruglopend aantal dagvlinders is een goed voorbeeld. We hebben bestuiving nodig om de natuur te kunnen laten zijn wat die is, om door te kunnen gaan. Bij tellingen hebben we te maken met neergaande trends. Op alle fronten. Als boswachters hebben we het gevoel dat we daardoor harder moeten werken. Maar we redden het niet alleen. We hebben de hulp nodig van iedereen. En dan is de presentatie van het regeerakkoord afgelopen vrijdag wel een hele grote teleurstelling.”
Het kabinet van PVV, NSC, BBB en VVD presenteerde haar plannen. De natuur komt er wat jou betreft bekaaid vanaf?
“Ja. De natuur komt er bijna niet aan te pas. En dat is onbegrijpelijk. Want we zijn afhankelijk van de natuur. Voor schoon water en schone lucht maar ook voor ons voedsel hebben we natuur nodig. Overal waar je niet voor zorgt, dat zal uit je handen glippen. Dat verdwijnt. En wat weg is, dat komt niet weer.”
Eerder dit jaar hebben jullie als Natuurmonumenten actie gevoerd in Den Haag om aandacht te vragen voor de situatie. Is dat dan voor niks geweest?
(Lange stilte) “Wat er nu in Den Haag is gepresenteerd is een bewuste keuze. Een bewuste keuze van wegkijken, van duiken, van ontkennen en niet handelen. In de begin jaren zeventig presenteerde de Club van Rome een rapport waarin stond dat als de westerse maatschappij in hetzelfde tempo door zou blijven consumeren, de rek er binnen honderd jaar uit zou zijn. Opnieuw hebben we nu een kabinet dat geen toekomstperspectief heeft. Er wordt gehandeld naar de waan van de dag. En daar kun je de natuur niet mee redden. Voor de natuur is visie nodig. Er moet gehandeld worden. Wat we deze dagen zien is een klap in het gezicht voor boer, burger, boswachter en natuur. Niemand is hier mee geholpen. Het kabinet brengt stilstand. En in de huidige situatie in de natuur is stilstand achteruitgang.”
Welke oplossing stel je voor?
“We moeten met zijn allen gaan zorgen voor de natuur. Dat de biodiversiteit terugkomt. En dat we de stikstof gaan verminderen. Daarmee zeg ik overigens niet dat we minder boeren moeten hebben. Als we goed natuurbeleid willen voeren, dan hebben we juist meer boeren nodig. Agrariërs die inclusief gaan boeren. Wat een hele teleurstelling is, is het van tafel vegen van NPLG. Dit bood kaders voor de provincies om gebiedsprogramma’s op te stellen waarin vast is gelegd hoe er doelen op gebied van natuur, stikstof, water en klimaat gehaald moesten gaan worden. Dit was oplossingsgericht, maar bestaat niet meer. Dat is heel slecht.”
Bereiden jullie je voor op eventuele acties?
“Ja. Maar niet alleen wij als natuurorganisatie.”
Het idee was om een artikel te schrijven met wat tips hoe mensen van de herfst kunnen genieten. Maar op deze manier krijgt dit verhaal een somber einde …
“Nou, kijk. We kunnen de natuur helpen. Samen, met elkaar kunnen we de handen ineen slaan. De Onlanden, één van Nederlands jongste natuurgebieden, laat zien hoe het kan. Het gebied heeft boeren betere landbouwgronden gegeven, zorgt ervoor dat Groningen droge voeten houdt en zorgt ervoor dat mens en dier naast elkaar kunnen leven. Als je de komende dagen De Onlanden intrekt. Naar de zonsondergang kijkt. Ervaar dan de kracht van de natuur in je lijf. Het zal je realiseren dat je als mens maar nietig bent, en dat we de natuur nodig hebben. Alleen als beide partijen gezond zijn, kunnen we op naar een mooie toekomst.”
