Moet de gemeente een publiek ontwikkelbedrijf oprichten? In de gemeenteraad leidt die vraag tot twijfel. Verschillende partijen zijn enthousiast, anderen zien veel risico’s en er zijn fracties die de verwachtingen van zo’n bedrijf iets lijken te overschatten.
Dat het een zwaarwegend onderwerp is wordt aan het begin van de vergadering al duidelijk. “Dit is een belangrijk onderwerp waar we de tijd voor moeten nemen. Moeten we hier misschien niet een tweede vergadering voor reserveren”, zegt Mariska Sloot van Stadspartij 100% voor Groningen, nadat de voorzitter aangegeven heeft dat er negentig minuten voor de sessie staat. De voorzitter geeft aan dat de gemeenteraad dit zelf beslist. Want waar gaat het precies over? Er zijn in de gemeente plannen om een publiek ontwikkelbedrijf op te richten. Deze wens staat ook benoemd in het coalitieakkoord.
Publiek ontwikkelbedrijf
De gemeente ziet dat er op de vastgoedmarkt bepaalde opgaves blijven liggen omdat de markt ze niet kan of wil oppakken. Dit zorgt ervoor dat bepaalde doelen, zoals het realiseren van meer levendigheid, het betaalbaar maken van vastgoed en het realiseren van een functiemix onder druk komen te staan. Met functiemix wordt bijvoorbeeld de binnenstad bedoeld waar grote retailers gevestigd zitten, maar waar er ook ruimte moet zijn voor de middenstand. Eén van de oplossingen is om een ontwikkelbedrijf op te richten. Door het opkopen van panden kun je invloed uitoefenen op de vastgoedmarkt. Volgens de wethouder heeft het ontwikkelbedrijf niet als doel om er geld mee te verdienen. Het doel is om een levendige binnenstad te hebben en dat voorzieningen in dorpen en wijken op orde worden gehouden.
Rik Heiner (VVD): “Dit heeft neocommunistische trekjes”
“Dit gaat leiden tot een kale boom in de lente omdat we als gemeente risico’s gaan nemen die we niet moeten nemen”, betoogt Rik Heiner van de VVD. “Het aankopen van gebouwen is ook geen kerntaak van de overheid. Het heeft neocommunistische trekjes. Als gemeente gaan we beslissen wat van toegevoegde waarde is, terwijl we dat aan de mensen moeten overlaten. Je hebt het over vraag en aanbod. Videotheken zijn verdwenen omdat mensen geen videobanden meer huren. Gaan wij nu boekwinkels in de lucht houden terwijl het publiek overstapt op het lezen van e-books?”
“Geef ondernemers de ruimte”
Daar reageert Rico Tjepkema van de PvdA op: “Ondertussen zijn er ook winkels en bedrijven uit onze gemeente verdwenen vanwege de hoge huur die deze ondernemers moesten betalen. Welke oplossing ziet de VVD?” Heiner: “We moeten veel meer de ruimte geven. We moeten ondernemers vrij laten. Laat ze een wijntje schenken als ze dat willen. We leggen als gemeente ondernemers heel veel regeldruk op. Neem het voorbeeld van de marktondernemers waarvan we willen dat zij ’s avonds hun kramen weg moeten halen.”
“Er worden gouden bergen beloofd, maar wij zijn bang voor een linkse luchtbel”
De VVD vindt de risico’s te groot. Bij het opkopen van panden, waardoor ondernemers niet meer geplaagd worden door exorbitante huren, hoort een risicoprofiel. “Bijvoorbeeld in 2008, toen de markt instortte. Wat als dat weer gaat gebeuren? De economie is een golfbeweging van laag- en hoogconjunctuur. Dan staan we als gemeente met de mond vol tanden en moeten we vastgoed met grote verliezen verkopen. Daar moeten we goed over nadenken. Bij dit plan worden er gouden bergen beloofd, maar wij zijn bang voor een linkse luchtbel die één groot drama wordt.”
Hans de Waard (SP): “We kunnen ondernemers beter beschermen”
De SP is voorstander van de plannen. Hans de Waard: “Dit ontwikkelbedrijf heeft flink wat positieve kanten. We kunnen ondernemers, mkb’ers, beter beschermen tegen bijvoorbeeld huisjesmelkers.” De Waard ziet ook zeker de nadelen die de VVD benoemt: “Dat zijn de vervelende trekjes van het kapitalisme. Maar we hebben te maken met een probleem en daar hoort het nemen van risico’s bij. Wonen is in dit plan wel een ondergeschoven kindje. Er is betaalbare koop en sociale huur nodig. Door een publiek woonbedrijf op te richten, of dit onder te brengen bij het ontwikkelbedrijf, kunnen corporaties ontlast worden, zodat zij zich volledig kunnen richten op het renoveren en verbeteren van woningen.”
Rico Tjepkema (PvdA): “Dit middel inzetten waar het schuurt”
Ook de PvdA ziet het ontwikkelbedrijf als een waardevolle toevoeging aan de gereedschapskist met middelen die ingezet kunnen worden. Rico Tjepkema: “De vastgoedmarkt groeit scheef. Er zijn veel initiatieven ingediend om de problemen te beteugelen, maar er is meer nodig. Dit kan door zelf vastgoed aan te kopen en het te ontwikkelen. We moeten de publieke waarde voorop zetten. Waarbij we niet opkomen voor de grote vastgoedbelangen maar voor de kleine ondernemers. Het lijkt mijn fractie verstandig om dit middel in te gaan zetten op plekken waar het schuurt. In de binnenstad zien we grote retailers die de kleine bedrijven verdrukken. Maar als een dorpswinkel in de gemeente onder druk staat, kunnen we dit middel daar ook voor inzetten. Daarbij zouden we ook kunnen kijken naar Gent in België, dat hier heel goed mee bezig zijn. Wellicht kunnen we eens een werkbezoek aan deze stad brengen?”
Wethouder Rik van Niejenhuis (PvdA): “Niet het doel om veel vastgoed te gaan werven”
Toch lijken de PvdA en de SP wat te hoog van de toren te blazen waarbij deze partijen al monopolyend halve straten aan het opkopen zijn. Want volgens wethouder Rik van Niejenhuis van Wonen is dat juist niet de bedoeling: “Het is niet het doel om veel vastgoed te gaan werven. Vergelijk het met het gemeentelijk grondbeleid. In het verleden hebben we veel grond aangekocht om doelen te kunnen verwezenlijken. Nu zijn we overgeschakeld op een methode waarbij we eventueel grond aan kunnen kopen om een probleem op te lossen. We zijn niet van plan om de halve binnenstad in bezit te gaan krijgen.”
“Je kunt dit inzetten op plekken met veel leegstand of waar het onveilig is”
Van Niejenhuis: “We willen dit vooral gaan doen op plekken waar het schuurt. Op locaties die een impuls nodig hebben. Bijvoorbeeld waar veel leegstand is of waar het onveilig is.” Het opkopen van panden waar woekerprijzen gevraagd worden ligt niet in de lijn der verwachting: “Zulke gebouwen zijn lastig om te kopen omdat ze heel duur zijn. We willen beginnen aan de andere kant. Als er leegstand ontstaat, dan verdwijnt de gewenste functiemix. Op zulke plekken kun je positie innemen. Soms zullen we wat verdienen en soms zal er wat geïnvesteerd worden.”
Daan Swets (Student & Stad): “In de nachthoreca is het slecht gesteld met de diversiteit”
Daan Swets is fractievoorzitter van Student & Stad: “Dit plan richt zich op de detailhandel en de horeca. Maar de nachthoreca wordt niet genoemd. Terwijl het qua diversiteit met de nachthoreca slecht gesteld is in de binnenstad. Dit heeft gevolgen voor de cultuur en de veiligheid. Een nieuw concept realiseren is tegenwoordig praktisch onmogelijk omdat de panden in beheer zijn van de grote biermerken die er hoge huurprijzen voor vragen. Zou zoiets gebeuren bij de H&M en de Starbucks, dan zou er direct actie worden ondernomen. Waarom wordt de nacht niet genoemd?” Van Niejenhuis: “Dit is een hele duidelijke wens waar we later nog over komen te spreken.”
Izaäk van Jaarsveld (CDA): “We moeten echt vier of vijf keer nadenken als we zulke paardenmiddelen in willen zetten”
Om het ontwikkelbedrijf op te kunnen zetten wordt gedacht aan een bedrag van 500.000 euro. Izaäk van Jaarsveld van het CDA: “In deze gemeente opereren we met rode cijfers. We hebben te maken met financiële uitdagingen. Met het ravijnjaar op komst, waarbij we van het Rijk minder geld krijgen voor het uitvoeren van onze taken, moeten we echt drie, vier of vijf keer nadenken als we zulke paardenmiddelen in willen gaan zetten. Als je met dit bedrag denkt een bedrijf op te kunnen zetten, dat een directeur krijgt, waarmee je bedrijfslasten gaat dekken en ondertussen ook nog panden uit de handen van huisjesmelkers weg gaat roven, dan ben je naïef.” De Waard van de SP: “De 500.000 euro is een begin dat in de toekomst langzaam uitgebouwd kan worden.”
“Gaan we als gemeente bepalen welke slager we wel gaan helpen en welke we aan zijn lot over moeten laten?”
Het CDA spreekt in de plannen van een grote, grijze vlek: “Als je het hebt over een functiemix: gaan we als gemeente bepalen hoeveel boekenzaken in de stad nodig zijn? En moeten we straks gaan kiezen welke slager we huurverlaging aan gaan bieden en welke we aan zijn lot over moeten laten?” Maar volgens Van Niejenhuis zijn zulke situaties nicht im frage: “Ik denk dat Dudok een heel mooi voorbeeld is. Je wilt op die plek een bepaalde functiemix door er een maker te plaatsen. Daar kunnen ondernemers vervolgens op reageren waardoor je selecteert. Daardoor hoef je als overheid ook helemaal geen rare rol in te nemen.”
Mariska Sloot (Stadspartij 100% voor Groningen): “Dit zal leiden tot meer geheime documenten en vergaderingen”
Twijfel is er ook op het gebied van ondermijning. Vastgoed wordt gebruikt door criminelen voor illegale diensten en productie. Daarnaast wordt vastgoed ingezet om vermogen wit te wassen. Door het ontwikkelbedrijf in te zetten kan crimineel gebruik tegen worden gegaan. Sloot van Stadspartij 100% voor Groningen: “Bij dit hele plan hebben we grote bedenkingen. We gaan hier niet de volledige ondermijning mee bestrijden. Daarnaast zal dit plan leiden tot veel geheime documenten en vergaderingen. Plannen om panden aan te kopen moeten namelijk in het geheim gevoerd worden omdat de informatie anders de markt beïnvloedt. Hierdoor zijn we niet in staat om onze achterban te informeren.”
Wethouder Rik van Niejenhuis: “Dit zorgt voor extra gereedschap om problemen aan te pakken”
Tjepkema: “Ondermijning is een groot probleem. Een ontwikkelbedrijf kan een klein beetje doen om dit aan te pakken.” De Waard: “Je moet toch ergens beginnen om ondermijning op te lossen? Dit is toch een stap in de goede richting?” Sloot: “Het is een stap met heel veel risico’s. Daar zijn wij niet voor.” Volgens de wethouder moet het in een breder perspectief worden gezien: “Je gaat ondermijning hier niet mee oplossen, maar het zorgt wel voor extra gereedschap in je arsenaal dat je in kunt zetten. Bij bijvoorbeeld onveilige locaties, die we in deze stad echt hebben, kun je dit inzetten waarbij je dus een gebouw op kunt kopen.”
Motie
De fractie van D66 is eveneens kritisch. Hoewel zij het wel een pluspunt vinden dat door dit plan monumenten in gemeentelijk bezit kunnen komen. De partij noemt dit interessant. Het uiteindelijke voorstel zal doorgeleid worden naar de eerstvolgende raadsvergadering. Voor die vergadering heeft de PvdA een motie aangekondigd. De partij denkt aan het opzetten van een steunpunt voor ondernemers waarmee het mogelijk wordt dat lokale ondernemers met hulp een pand zelf aan kunnen kopen waardoor ze het in beheer krijgen en niet meer afhankelijk zijn van pandjesbazen.
