‘Het Landgoed’. Dat is de titel van het nieuwste boek van de Stadse schrijver Sander Blom. In het boek schrijft Blom, vanuit de ogen van verzetsstrijder Antje, over de lancering van V2-raketten vanuit Overijssel.
Hoi Sander! We kennen jou als schrijver en filmmaker die vanuit Groningen opereert. Hoe ben je ineens in Overijssel terecht gekomen?
“De Tweede Wereldoorlog vind ik erg interessant. Het is een thema waar ik in mijn werk al vaker iets mee heb gedaan. In de laatste oorlogsmaanden werden er vanuit Nederland honderden V2-raketten afgevuurd. Deze lanceerlocaties werden bijvoorbeeld ingericht aan de Hollandse kust. Maar dus onder andere ook in Twente en Overijssel. Maar wat deed zoiets met de gemeenschap die daar woonde? Welke invloed had het? Het gebied werd met de installatie immers een doelwit van de geallieerden. En de techniek stond nog in de kinderschoenen, waardoor er ook vaak genoeg iets mis ging bij de lanceringen.”
Voor we dieper het verhaal induiken. Veel mensen zullen waarschijnlijk geen beeld hebben bij een V2-raket. Wat was dat precies?
“Het was een wapen dat door de Duitsers ontwikkeld is en waarvan ze dachten dat ze er wellicht de oorlog toch nog mee konden winnen. Ze werden in de laatste oorlogsmaanden ingezet. Dus dat was na de geallieerde landing in Normandië, na Dolle Dinsdag en dus ook na de slag om Arnhem. De V2 was de eerste ballistische raket ooit. Afgelopen dagen waren er geluiden dat Rusland een dergelijke raket op Oekraïne had afgevuurd. Deze type raketten zagen dus het levenslicht tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hebben ze ingezet om London te bombarderen, maar in de laatste weken van 1944 werden ze vooral naar Antwerpen gestuurd.”
Om een dergelijk verhaal te vertellen: het lijkt me lastig om tachtig jaar na dato mensen te vinden die het hebben meegemaakt en die jou daarover kunnen informeren …
“Klopt. Ik heb ook niet gesproken met mensen die het mee hebben gemaakt. Maar gelukkig zijn er door de jaren heen diverse ooggetuigenverslagen vastgelegd in audio en video. Die heb ik bekeken. Ook heb ik gesproken met Frank Krake, een auteur uit Hengelo, en met historicus Coen Cornelissen. Zij hebben me vooral informatie kunnen geven hoe het verzet in Twente was georganiseerd. Uit die verhalen blijkt dat er in de omgeving van Markelo, Holten, Hellendoorn en Dalfsen verschillende lanceerlocaties waren. Ik was vooral op zoek naar het antwoord op de vraag wat dit met de lokale bevolking deed.”
Het is in de laatste weken van 1944. Hoe lag het gebied er op dat moment bij?
“De rust is op dat moment wat teruggekeerd. De geallieerden hebben zuidelijk Nederland veroverd, maar Arnhem hebben ze nog niet in handen. Die aanval is afgeslagen. In die periode denkt men dat de bevrijding nog niet op handen is en dat er nog een lange winter wacht. Tegelijkertijd waren er wel grote spanningen. De Duitsers, inclusief degenen die op hun hand waren, wisten dat het einde naderde. De verzetsmensen wisten dit ook: zij hadden goede hoop dat de bevrijding niet meer lang op zich zou laten wachten. En dan komt ineens het bericht dat een Duitse legerafdeling een landgoed in eigendom neemt om er raketten af te gaan vuren.”
Ook niet zomaar een legerafdeling. We hebben het over de SS-Werfer-Abteilung 500. Een groep die bestond uit hoogopgeleide Duitsers …
“Absoluut. Het was een hele technische groep die goed onderlegd was. De hele geschiedenis spreekt ook tot de fascinatie. Hitler dacht er zijn geheime wapen mee te hebben. En ja, het was ook zo’n vernieuwend wapen dat Wernher von Braun, één van de leidende figuren bij de ontwikkeling van de raket, na de Tweede Wereldoorlog in dienst kwam bij de NASA, waar hij een rol heeft gehad bij de maanlanding. Technologisch gezien was het heel bijzonder. Militair gezien maakte het weinig uit. Er zijn zo’n 1.600 raketten vanuit Overijssel afgevuurd. In totaal zijn er zo’n 2.200 slachtoffers gemaakt. Er was één grote uitschieter waarbij door toeval een bioscoop werd geraakt in Antwerpen, waar zeshonderd mensen, waaronder geallieerde militairen die vrij hadden, bij om het leven kwamen.”
Dan naar je boek, want deze hele gebeurtenis zien we door de ogen van Antje …
“Klopt. Ik heb gekozen voor een vrouwelijke hoofdrolspeler. In boeken over de Tweede Wereldoorlog hebben vrouwen vaak een ondergeschikte rol. Uitzonderingen daargelaten. Er wordt een clichébeeld neergezet dat als vrouwen actief waren in het verzet, ze voornamelijk koerierster waren. En dat was ook zo, maar uit de geschiedenis blijkt dat ze ook grotere rollen hebben gehad. In mijn boek is Antje actief voor een lokale knokploeg, en zij wil een grotere bijdrage leveren. Met de komst van de V2-raket ontstaat die mogelijkheid.”
Als we het boek gaan lezen, hebben we het dan over een fictief verhaal?
“Het boek is fictie. De gebeurtenissen, de raketten, de situatie, dat berust allemaal op waarheid. Maar het verhaal, het plot, is fictief. Om er een genre aan te plakken, dat is lastig. In vergelijking met eerdere boeken die ik schreef, is het niet een moord die gepleegd wordt en opgelost wordt. Ik denk dat het een heel spannend en onderhoudend boek is geworden. Waarmee ik hoop dat mensen er ook nog wat van leren.”
Is dat ook je doel met dit boek? Dat mensen er iets van leren?
“Als mensen dit lezen en zich er goed mee vermaken, dan is dat helemaal prima. Aan de andere kant vind ik het ook wel belangrijk om onderbelichte onderdelen van de Tweede Wereldoorlog voor het voetlicht te brengen. Misschien juist ook wel in deze tijd waarin we leven. Wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, en hoe mensen toen gehandeld hebben, daar kunnen we nog steeds lering uit trekken.”
Het boek komt op een goed moment want komend voorjaar is het tachtig jaar geleden dat nazi-Duitsland zich overgaf en de Tweede Wereldoorlog in Europa ten einde kwam. Kunnen we in de toekomst meer boeken van je verwachten over dit thema?
“Ik heb op dit moment geen concrete plannen. Maar ik heb een grote interesse in de Tweede Wereldoorlog. Dus ik denk dat je gerust kunt zeggen dat er vroeg of laat wel een vervolg met betrekking tot dit onderwerp gaat komen. En dat het nu verschijnt, dat past heel mooi bij tachtig jaar vrijheid. Sowieso denk ik dat dit een grote gebeurtenis gaat worden, waarbij er nog wel meer boeken gaan verschijnen. Dat is belangrijk ook als we kijken naar de situatie in de wereld. En ik ben blij dat ik een bijdrage heb kunnen leveren om verhalen levend te houden.”
Meer informatie over het boek van Blom vind je op zijn website.
