Vrouwenmars bereikt Grijpskerk: “Het was emotioneel zwaar” (foto’s)

Na drie dagen lopen hebben zo’n zeshonderd deelnemers de vrouwenmars van doorgangskamp Westerbork naar Grijpskerk voltooid. Rixt van Gosliga vertelt dat de laatste etappe op zondag van Groningen naar Grijpskerk voerde.

Rixt, hoe kijk je terug op de afgelopen drie dagen?
“Eerlijk gezegd moet ik het allemaal nog een beetje verwerken. Het zijn veel indrukken en er is veel gezegd. Maar over het algemeen genomen is het heel goed gegaan. De deelnemers zijn enthousiast en zijn erg onder de indruk van dit evenement. De sfeer was ook goed. Emotioneel was het wel zwaar. Qua weersomstandigheden hebben we het getroffen. Gisteren was het op de route van Glimmen naar de stad warm, met name toen we tussen de bebouwing zaten. Vandaag begon de etappe met regen, en bij het gedeelte langs het Van Starkenborghkanaal en de Friesestraatweg hadden we te maken met forse tegenwind. Sommige deelnemers zaten er op dat moment wel doorheen, ook omdat je dan al bijna tachtig kilometer in de benen hebt zitten.”

Kamp Westerbork
Doorgangskamp Westerbork werd in 1939 gebouwd door de Nederlandse regering om Joodse vluchtelingen uit Duitsland, die gevlucht waren voor de nazi’s op te kunnen vangen. In 1942 namen de Duitsers het kamp over. Tot het einde van de oorlog werden er vanuit Westerbork ruim 102.000 in Nederland wonende Joden en 245 Roma per trein gedeporteerd naar kampen in Duitsland, Polen en Tsjechië. In het kamp verbleven in de laatste weken ook ruim honderd niet-Joodse politieke gevangenen, die geëvacueerd moesten worden. Het waren allemaal vrouwen. 

Tekst gaat verder onder de foto’s:

De afgelopen jaren hebben jullie deze vrouwenmars ook gehouden, maar de editie van dit jaar was bijzonder, hè?
“Dat klopt. De afgelopen jaren liepen we altijd één etappe. Dit jaar is het tachtig jaar geleden dat ons land bevrijd werd. Daarom hebben we ervoor gekozen om op dezelfde dagen als in 1945 te lopen. De situatie is niet precies hetzelfde, want de vrouwen toen liepen ’s nachts. En ook de route was op sommige punten een beetje anders. Maar het komt erg sterk in de buurt.”

Wat was de vrouwenmars van 1945 precies?
“In doorgangskamp Westerbork zaten 116 vrouwelijke politieke gevangenen vast. Op 11 april kwamen de geallieerden snel naderbij. Om de vrouwen niet in handen van de Canadezen te laten vallen, werd besloten om de groep per voet weg te voeren. De eindbestemming was onduidelijk. De vrouwen liepen via Assen naar Groningen en vanuit daar richting Visvliet. Tijdens de mars werden de vrouwen bewaakt door soldaten. Op de laatste dag bleken de soldaten ineens verdwenen te zijn. De groep was toen in Grijpskerk, en daarmee was men dus bevrijd. Een bevel om de vrouwen dood te schieten werd door de soldaten niet uitgevoerd.”

Je noemde het emotioneel zwaar. Uiteraard speelt de geschiedenis daarbij denk ik een rol, maar wellicht ook de hedendaagse situatie in de wereld?
“Dat klopt wel. Na de Tweede Wereldoorlog hebben zich nog diverse andere oorlogen voorgedaan. Wat vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog overkwam, herhaalt zich steeds weer. Het oorlogsgeweld dat ervoor zorgt dat families op de vlucht moeten slaan, waardoor gezinnen uit elkaar gescheurd worden, dat zie je ook bij andere conflicten. Daarom zijn gebeurtenissen als deze vrouwenmars belangrijk om te vertellen, om ons te beseffen dat de vrijheid die we nu hebben niet vanzelfsprekend is. We zullen waakzaam moeten zijn.”

Tekst gaat verder onder de foto’s:

Dat de gebeurtenissen in 1945 niet voor een definitieve wereldvrede hebben gezorgd, maakt dat misschien ook moedeloos?
“Ja, toch wel wat. Maar het is belangrijk om hoop te blijven houden. De vrouwen die in 1945 deze mars hebben gelopen, die moeten ook hoop hebben gehad. Anders hadden ze dit nooit kunnen doorstaan. Je moet je goed beseffen dat het om vrouwen gaat die op dat moment al vijf jaar in oorlog geleefd hadden, met alle ontberingen die daarbij horen. Ze hebben gevangen gezeten, waardoor ze ondervoed en uitgeput waren. Maar wat we ook teruglezen in dagboeken die sommige vrouwen hebben bijgehouden, is dat er dan bijvoorbeeld hoop wordt gehaald uit het jaargetijde. Net als toen is het voorjaar en bloeien de bloemen. En wat je ook ziet is dat tijdens de mars toen de vrouwen in lange rijen van vijf liepen. De zwaksten in het midden, dicht tegen elkaar aan, waardoor men elkaar hielp.”

De afgelopen dagen was er veel aandacht in de media voor dit onderwerp. Is dat positief?
“Ja, we zijn daar blij mee. We leven dit jaar tachtig jaar in vrijheid. Het is heel bijzonder dat we al één, twee generaties in vrijheid kunnen leven. Dat dit opmerkelijk is, kunnen we alleen met aandacht benadrukken.”

Zeg je daarmee dat de aandacht nu belangrijk is, maar dat dit volgende week en volgende maand er ook zou moeten zijn?
“Dat klopt. De betekenis van de vrouwenmars is niet alleen van toepassing op nu. We moeten ons dit blijven herinneren. Als organisatie hebben we goede contacten met familieleden van vrouwen die indertijd deze mars hebben gelopen. Aan de hand van hun dagboeken en verhalen hebben we een boek gemaakt: ‘Vrouwenmars 1945’, geschreven door Ika van Doorn en Hilde Sennema. Hopelijk helpt dit boek om erover te blijven praten, bijvoorbeeld ook op scholen.”

Vandaag liepen jullie de laatste etappe, met tijdens de eerste kilometers ook een bijzondere gast…
“Commissaris van de Koning René Paas (CDA) liep mee tot de binnenstad. Het grootste deel van de deelnemers heeft de volledige route gelopen. Maar er bestond ook de mogelijkheid om kleinere etappes te lopen. Bijvoorbeeld in Assen, bij Grijpskerk en in Groningen. In Groningen was er bij deze kleinere etappe een gids die wandelaars meenam langs plekken waar oorlogsgeschiedenis ligt. Op deze manier was een grote groep mensen actief betrokken bij deze mars.”

De vraag is misschien nog wat vroeg, maar gaat deze tocht volgend jaar weer gehouden worden?
“Dat weet ik wel zeker. Maar waarschijnlijk zal het programma dan wat minder uitgebreid zijn en beperken we ons tot één etappe. Het lopen van de volledige tocht koppelen we aan lustrumjaren. Dus je kunt je voorstellen dat we wellicht over vijf jaar, als het 85 jaar geleden is dat ons land bevrijd werd, dat we dan weer zoiets organiseren.”